“Unifikimi i mbarë njerëzimit është shenja dalluese e epokës, së cilës po i afrohet tani shoqëria njerëzore. Uniteti i familjes, i fisit, i qytetit-shtet dhe i kombit janë provuar njëri pas tjetrit dhe janë realizuar plotësisht. Uniteti i botës është qëllimi drejt të cilit po priret një njerëzim i shqetësuar. Ndërtimi i kombeve ka përfunduar. Anarkia e brendshme e sovranitetit shtetëror po arrin kulmin. Një botë që po i afrohet pjekurisë, duhet ta braktisë këtë idhull, të njohë njëshmërinë e tërësinë e marrëdhënieve njerëzore dhe të vendosë, një herë e mirë, mekanizmin që mund ta mishërojë më mirë këtë parim themelor të jetës së vet”.

Shoghi Effendi, 1936

I.    Panoramë e përgjithshme: Një rast për të reflektuar

Shekulli i 20-të, një ndër periudhat më të trazuara në historinë njerëzore, është karakterizuar nga shumë përmbysje, revolucione e largime radikale nga e kaluara. Duke filluar me shembjen e sistemit kolonial e të perandorive të mëdha të shekullit të nëntëmbëdhjetë, deri në zhvillimin e dështimin e eksperimenteve të gjera e rrënimtare me totalitarizmin, fashizmin e komunizmin, disa prej këtyre përmbysjeve kanë qenë tepër shkatërrimtare, kanë sjellë vdekjen e miliona njerëzve, çrrënjosjen e mënyrave të vjetra të jetesës e të traditave dhe shembjen e instituteve të shenjtëruara në shekuj.

Lëvizje e rryma të tjera kanë qenë në mënyrë të dukshme më pozitive. Zbulime shkencore e intuita të reja sociale kanë nxitur mjaft transformime shoqërore, ekonomike e kulturore progresive. U spastrua rruga për përkufizime të reja të të drejtave të njeriut dhe për afirmimin e dinjitetit personal, për mundësi të gjera për arritje individuale e kolektive dhe u hapën rrugë të gjera për përparimin e dijes e të vetëdijes njerëzore.

Këto procese binjake – shembja e instituteve të vjetra, nga njëra anë, dhe lulëzimi i mënyrave të reja të të menduarit, nga ana tjetër, – janë dëshmi të një rryme të vetme, që ka fituar forcë gjatë njëqind vjetëve të fundit: të rrymës drejt ndërvarësisë e integrimit gjithnjë e më të madh të njerëzimit.

Kjo rrymë mund të vihet re në një varg të gjatë dukurish, që nga shkrirja e tregjeve financiare botërore, të cilat nga ana e tyre pasqyrojnë mbështetjen e njerëzimit në burime të ndryshme e të ndërvarura të energjisë, të ushqimit, të lëndëve të para, të teknologjisë e të dijes, deri te ndërtimi i sistemeve të komunikacionit e të transportit që përfshijnë gjithë rruzullin tokësor. Ajo pasqyrohet në të kuptuarit shkencor të biosferës së ndërlidhur të tokës, e cila nga ana e saj i ka dhënë një ngutshmëri të re nevojës për koordinim global.

Ajo shihet, edhe pse në mënyrë destruktive, në kapacitetet e sistemeve të armëve moderne, të cilat janë fuqizuar gradualisht deri në atë pikë saqë tani është e mundur që një grusht njerëzish t’i japin fund vetë qytetërimit njerëzor. Eshtë vetëdija universale e kësaj rryme – në shprehjet e saj konstruktive e destruktive – që i jep një mprehtësi të tillë fotografisë së njohur të tokës si një sferë rrotulluese në blu e të bardhë në sfondin e së zezës së pafund të hapësirës, një pamje që kristalizon kuptimin e faktit që ne jemi një popull i vetëm, i pasur në diversitet, që jeton në një atdhe të përbashkët.

Kjo rrymë pasqyrohet gjithashtu në përpjekjet këmbëngulëse që bëjnë kombet e botës për të artuar një sistem politik botëror, i cili t’i sigurojë njerëzimit mundësinë për paqe, drejtësi e begati. Dy herë gjatë këtij shekulli njerëzimi është orvatur të ngrejë një rend të ri ndërkombëtar. Çdo orvatje ka synuar njohjen e ngutshme të ndërvarësisë globale, duke ruajtur ndërkohë të paprekur një sistem që e vë sovranitetin e shtetit mbi çdo gjë tjetër. Në perspektivën e shekullit që tani po i afrohet fundit, Lidhja e Kombeve, një zbulim në konceptin e sigurimit kolektiv, shënoi një hap të parë vendimtar drejt një rendi botëror.

Orvatja e dytë, e lindur nga kataklizma e Luftës II Botërore dhe e bazuar në një Kartë të hartuar kryesisht nga fitimtarët e atij konflagracioni, ka siguruar për pesëdhjetë vjet një forum ndërkombëtar të shpresës së fundit, një institucion unikal që qëndron si një simbol fisnik për interesat kolektive të njerëzimit në tërësi.

Si organizatë ndërkombëtare, OKB-ja ka treguar aftësinë e njerëzimit për veprim të përbashkët në shëndetësi, bujqësi, arsim, në mbrojtjen e mjedisit dhe për mirëqenien e fëmijëve. Ajo ka afirmuar vullnetin tonë moral kolektiv për të ndërtuar një të ardhme më të mirë, që shprehet në adoptimin gjerësisht të Konventave ndërkombëtare për të drejtat e njeriut. Ajo ka zbuluar dhembshurinë e rrënjosur thellë të gjinisë njerëzore, të cilën e provon përdorimi i burimeve financiare e njerëzore për t’u ardhur në ndihmë njerëzve që vuajnë. Dhe në fushën aq të rëndësishme të ndërtimit të paqes, të arritjes së paqes dhe të ruajtjes së paqes, OKB-ja ka ndriçuar rrugën e guximshme drejt një të ardhmeje pa luftë.1

Megjithatë, është provuar se qëllimet e përgjithshme të përcaktuara në Kartën e OKB-së janë treguar të paqarta. Në kundërshtim me shpresat e mëdha të themeluesve të saj, krijimi i OKB-së rreth pesëdhjetë vjet më parë nuk solli një epokë paqeje e mirëqenieje për të gjithë.2

Edhe pse OKB-ja ka luajtur sigurisht rol në parandalimin e një lufte të tretë botërore, gjysma e dytë e dhjetëvjeçarit të fundit është karakterizuar megjithatë nga konflikte të shumta lokale, kombëtare e rajonale, që kanë kushtuar miliona jetë. Përmirësimi i marrëdhënieve midis dy superfuqive sapo kishte mënjanuar motivimin ideologjik për konflikte të tilla, kur dolën në sipërfaqe pasione etnike e sektesh, që zienin prej kohësh nën kapak, të cilat u bënë një burim i ri konflagracionesh. Veç kësaj, edhe pse përfundimi i Luftës së Ftohtë e kishte pakësuar kërcënimin e një lufte globale, përfundimtare, mbetën mjete e teknologji – e deri në njëfare mase pasionet që qëndronin në themel të tyre – të cilat mund të çonin në shkatërrimin e mbarë planetit.

Përsa u përket çështjeve shoqërore, ka gjithashtu probleme serioze. Ndërsa për programe globale në fushën e shëndetësisë, të zhvillimit të pandërprerë dhe të të drejtave të njeriut janë arritur nivele të reja konsensusi,

gjendja në bazë në shumë zona është keqësuar. Përhapja alarmuese e racizmit militant dhe e fanatizmit fetar, rritja kanceroze e materializmit, shpërthimi epidemik i krimit e i kriminalitetit të organizuar, rritja e gjerë e dhunës absurde, pabarazia që gjithnjë thellohet midis të pasurve e të varfërve, padrejtësitë e vazhdueshme me të cilat ndeshen vazhdimisht gratë, fërkimet midis brezave, të shkaktuara nga shkatërrimi i përhapur i jetës familjare, tepritë imorale të kapitalizmit të shfrenuar dhe rritja e korrupsionit politik – të gjitha këto flasin për këtë. Të paktën një miliard njerëz jetojnë në varfëri fatkeqe dhe më se një e treta e popullsisë së botës janë analfabetë.3

Ndërsa proceset binjake të shembjes e të ripërtëritjes e çojnë botën drejt njëfarë kulmi, 50-vjetori i OKB-së ofron në kohën e duhur një mundësi për t’u ndalur e për të reflektuar se në ç’mënyrë njerëzimi mund të përballojë kolektivisht të ardhmen e tij. Me të vërtetë, kohët e fundit kanë lindur një varg i gjatë propozimesh të dobishme për forcimin e OKB-së dhe për të rritur aftësinë e saj për të bashkërenduar përgjigjet e kombeve ndaj këtyre sfidave.

Këto propozime ndahen afërsisht në tri kategori. Një grup u referohet parësisht problemeve burokratike, administrative e financiare brenda sistemit të OKB-së. Një grup tjetër përfshin ato çështje që sugjerojnë riformimin e organeve të tilla si Këshilli Ekonomik e Social, Këshilli i Kujdestarisë dhe institucionet ekonomike të Breton Udsit. Të tjerë akoma propozojnë të ndërmerren ndryshime në strukturën politike të OKB-së, duke kërkuar, p.sh., zgjërimin e Këshillit të Sigurimit dhe/ose rishikimin e vetë Kartës së OKB-së.4

Shumica e këtyre punimeve janë konstruktive; disa janë edhe sfiduese. Ndër to, një nga më të balancuarat e më të menduarat është raporti i Komisionit për Qeverisjen Globale, me titull Fqinjësia jonë globale, i cili argumenton nevojën e adoptimit gjerësisht të përhapur të vlerave të reja, si dhe të reformave strukturore në sistemin e OKB-së.5

Në frymën e ndihmesës në diskutimin e konsultimin për këtë çështjeje tepër të rëndësishme, Komuniteti Ndërkombëtar Bahá’í u shty të japë pikëpamjet e veta. Perspektiva jonë bazohet në tre propozime fillestare.

E para, diskutimet lidhur me të ardhmen e OKB-së duhet të zhvillohen brenda kontekstit të gjerë të evolucionit të rendit ndërkombëtar e të drejtimit të tij. OKB-ja ka evoluar së bashku me institucione të tjera të mëdha të periudhës së fundit të shekullit të njëzetë. Pikërisht në tërësinë e tyre këto institucione do të përcaktojnë evolucionin e rendit ndërkombëtar, dhe vetë do të riformohen prej tij. Prandaj misioni, roli, parimet vepruese, madje edhe veprimtaritë e OKB-së duhen shqyrtuar vetëm në dritën sesi përshtaten ato brenda objektivit më të gjerë të rendit ndërkombëtar.

E dyta, derisa organizmi i njerëzimit është një e i pandarë, çdo pjesëtar i gjinisë njerëzore ka lindur në botë si një i besuar i së tërës. Ky raport midis individit e kolektivit përbën bazën morale e shumë prej të drejtave të njeriut, që instrumentet e OKB-së po përpiqen të përcaktojnë. Ai shërben gjithashtu për të përcaktuar një synim mbisundues për rendin ndërkombëtar, duke vendosur e ruajtur të drejtat e individit.

E treta, diskutimet për të ardhmen e rendit ndërkombëtar duhet të përfshijnë e të nxitin mbarë njerëzimin. Ky diskutim është kaq i rëndësishëm, saqë nuk mund të kufitohet vetëm në drejtuesit, qofshin këta në qeverisje, në biznes, në komunitetin akademik, në fe ose në organizata të shoqërisë civile. Përkundrazi, ky diskutim duhet të angazhojë gra e burra në bazë. Pjesëmarrja e gjerë do të bëjë që procesi të vetëforcohet duke rritur vetëdijen për qytetarinë botërore dhe do të shtojë mbështetjen për një rend ndërkombëtar të zgjeruar.

Gjatë përgatitjeve për Takimin e Nivelit të Lartë që propozohet, do të ishte mirë që udhëheqësit botërorë t’i kenë parasysh këto mësime, për t’u shtrirë në një rreth sa më të gjerë e për të siguruar vullnetin e mirë dhe mbështetjen e popujve të botës.

Disa kanë frikë se mos institucionet politike ndërkombëtare evoluojnë në mënyrë të pashmangshme drejt një centralizimi të tepruar dhe bëhen një shtresë burokratike që nuk jep garanci. Eshtë e nevojshme të deklarohet qartë e me forcë se çfarëdo struktura të reja për qeverisje globale duhet, në parim e në praktikë, të sigurojnë që përgjegjësia për marrjen e vendimeve do të mbetet në nivele të përshtatshme.8

Gjetja e ekuilibrit të drejtë mund të mos jetë kurdoherë e lehtë. Nga njera anë, zhvillimi i vërtetë dhe përparimi real mund të arrihet vetëm nga vetë njerëzit, që veprojnë individualisht e kolektivisht ndaj shqetësimeve e nevojave specifike të kohës e të vendit të tyre. Mund të thuhet se decentralizimi i qeverisjes është sine qua non i zhvillimit.9 Nga ana tjetër, rendi ndërkombëtar kërkon në mënyrë të qartë një shkallë drejtimi e bashkërendimi global.

Prandaj, në pajtim me parimet e decentralizimit të përmendura në lart, institucioneve duhet t’u jepet kompetenca për të vepruar vetëm për çështje të karakterit ndërkombëtar, ku shtetet nuk mund të veprojnë në mënyrë të pavarur, ose të ndërhyjë për mbrojtjen e të drejtave të popujve e të shteteve anëtare. Të gjitha çështjet e tjera u duhen lënë institucioneve kombëtare e lokale.10

Veç kësaj, duke konceptuar një kuadër specifik për rendin ndërkombëtar të së ardhmes, udhëheqësit duhet të shqyrtojnë një varg të gjerë metodash qeverisjeje. Në vend që të modelohet sipas vetëm njërit prej sistemeve të njohura të qeverisjes, zgjidhja mund të mishërojë, të pajtojë e të asimilojë brenda kuadrit të saj ata elementë të shëndoshë që do të gjenden në secilin prej tyre.

Për shembull, një prej modeleve të qeverisjes, të sprovuara në shekuj, i cili mund të përshtasë brenda një kuadri të unifikuar diversitetin e botës, është sistemi federal. Federalizmi është treguar efektiv në decentralizimin e kompetencave e të vendim-marrjes në shtete të mëdhenj, kompleksë e heterogjenë, duke ruajtur ndërkohë një shkallë uniteti e stabiliteti të përgjithshëm. Një model tjetër që ia vlen të shqyrtohet është konfederata, e cila në shkallë globale do t’i vinte interesat e së tërës para interesave të çdo kombi të veçantë.

Kujdes i jashtzakonshëm duhet treguar në konceptimin e arkitekturës së rendit ndërkombëtar, në mënyrë që me kalimin e kohës ai të mos degjenerojë në ndonjë formë despotizmi, oligarkie ose demagogjie që shkatërron jetën dhe mekanizmin e institucioneve politike që e përbëjnë.

Më 1955, gjatë dekadës së parë të rishikimit të Kartës së OKB-së, Komuniteti Ndërkombëtar Bahá’í i paraqiti OKB-së një deklaratë, të bazuar në ide të formuluara afro një shekull më parë nga Bahá’u’lláh-u. “Koncepti Bahá’í i rendit botëror është përcaktuar kështu: Një Supershtet botëror, në favor të të cilit të gjitha kombet e botës do të heqin dorë nga çdo pretendim për të bërë luftë, nga disa të drejta për vënie taksash dhe nga të gjitha të drejtat për të mbajtur armatime, veç atyre që shërbejnë për ruajtjen e rendit brenda zotërimeve të tyre përkatëse. Ky shtet duhet të përfshijë një Organ 

Mendësia evolucionare nënkupton aftësinë për ta parë një institucion në kuadër të një periudhe të gjatë kohore – duke dalluar potencialin e tij të brendshëm për zhvillim, duke zbuluar parimet themelore që qeverisin rritjen e tij, duke formuluar strategji me efekt të lartë për zbatim afatshkurtër, madje duke u dalë përpara ndërprerjeve rrënjësore gjatë rrugës së tij.

Studimi i OKB-së nga ky kënd vështrimi zbulon mundësi të rëndësishme për të forcuar sistemin e tanishëm pa ndonjë ristrukturim të përgjithshëm të institucioneve kryesore të saj ose pa ndonjë rishikim intensiv të proceseve thelbësore të saj. Në fakt, ne shtrojmë që asnjë propozim për reformën e OKB-së nuk mund të ketë ndonjë efekt të lartë, veç në qoftë se rekomandimet e tij janë në brendi konsekuente dhe e drejtojnë OKB-në në një rrugë evolucionare të projekuar drejt një roli të shquar e të rëndësishëm në rendin e ardhshëm ndërkombëtar.

Jemi të bindur se kombinimi i rekomandimeve të paraqitura këtu i përmbush këto kushte dhe se adoptimi i tyre do të ishte një hap i matur por i rëndësishëm drejt ndërtimit të një rendi botëror më të drejtë.12

A.  Përtëritja e Asamblesë së Përgjithshme

Themeli i çdo sistemi të qeverisjes është sundimi i ligjit dhe institucioni i parë i shpalljes së ligjit është ai ligjvënës. Ndërsa autoriteti i pushtetit ligjvënës lokal e kombëtar përgjithësisht respektohet, organet ligjvënëse rajonale e ndërkombëtare janë parë me frikë e dyshim.

Veç kësaj, Asambleja e Përgjithsgme e OKB-së ka qenë objekt sulmesh për mosefektivitetin e saj. Edhe pse disa nga akuzat e lëshuara kundër saj janë të pabazuara, ka të paktën dy të meta që vështirësojnë aftësinë e Asamblesë së Përgjithshme që të ushtrojë ndikim.

E para, rregullimi i tanishëm i jep peshë të tepruar sovranitetit shtetëror, gjë që ka si rezultat një përzierje të çuditshme anarkie e konservatorizmi. Në një OKB të reformuar, dega ligjvënëse dhe struktura e saj e votimit duhet të përfaqësojë më me kujdes popullsinë e botës si dhe kombet-shtete.13

E dyta, rezolutat e Asamblesë së Përgjithshme nuk janë të detyrueshme, në rast se nuk ratifikohen veçan si traktat nga çdo shtet anëtar. Nëse sistemi i tanishëm, që e vë sovranitetin shtetëror mbi çdo gjë tjetër, do t’i lëshojë vendin një sistemi i cili mund të trajtojë interesat e një njerëzimi të vetëm e të ndërvarur, rezolutat e Asamblesë së Përgjithshme – në një fushë të kufizuar çështjesh – duhet të marrin gradualisht forcën e ligjit që parashikon si detyrimin dhe sanksione.

Të dyja këto të meta janë të lidhura ngushtë, përderisa popullsia e botës, që e sheh me dyshim e frikë një qeverisje botërore, vështirë se mund t’i nënshtrohet një institucioni ndërkombëtar, po qe se vetë ky nuk është me të vërtetë përfaqësues.14

Megjithatë, brenda një afati të shkurtër, janë të mundura pesë masa praktike për të forcuar Asamblenë e Përgjithshme, për të rritur reputacionin e saj dhe për t’ia përshtatur atë një drejtimi më afatgjatë.

1.   Minimumi i kërkesave për anëtarësim

OKB-ja, e cila aktualisht përdor gjashtë gjuhë zyrtare, do të kishte përfitim të qenësishëm qoftë duke zgjedhur njërën nga gjuhët ekzistuese ose duke krijuar një gjuhë të re, që të përdoret si gjuhë ndihmëse në të gjitha forumet e saj. Një hap i tillë është mbrojtur prej një kohe të gjatë nga shumë grupe, që prej eksperantistëve deri te vetë Komuniteti Ndërkombëtar Bahá’í. {17} Veç kursimit të parave dhe thjeshtimit të procedurave burokratike, një hap i tillë do të shërbente shumë për ngjalljen e një fryme uniteti.

Ne propozojmë caktimin e një Komisioni të nivelit të lartë, me anëtarë nga rajone të ndryshme dhe të zgjedhur nga fusha të rëndësishme, duke përfshirë linguistikën, ekonominë, shkencat shoqërore, arsimin dhe mjetet e informimit publik, që të fillojë një studim të kujdesshëm për çështjen e një gjuhe ndihmëse ndërkombëtare dhe të adoptimit të një shkrimi të përbashkët.

Ne parashikojmë që, me kohë, bota do të adoptojë një gjuhë ndihmëse dhe një shkrim të vetëm, të pranuar universalisht, që të mësohen në shkolla në mbarë botën, si shtojcë e gjuhës ose e gjuhëve të secilit vend. Objektivi do të ishte të lehtësohet kalimi në një shoqëri globale përmes një komunikimi më të mirë midis kombeve, të reduktohej kostoja administrative për bizneset, qeveritë e organizma të tjerë të përfshira në ndërmarrje globale, si dhe inkurajimi i përgjithshëm i marrëdhënieve më të përzemërta midis të gjithë pjesëtarëve të familjes njerëzore.18

Ky propozim duhet lexuar me vëmendje. Ai kurrsesi nuk synon mënjanimin e asnjë gjuhe ose kulture ekzistuese.

5. Studimi i mundësisë së një monedhe të vetme ndërkombëtare

Nevoja për të mbështetur adoptimin e një monedhe globale si një element jetësor në integrimin e ekonomisë globale duket vetiu. Midis përfitimeve të tjera, ekonomistët kanë bindjen se një valutë unike do të frenojë spekulimin joprodhues dhe luhatjet e paparashikueshme të tregut, do të mbështesë një nivelim të të ardhurave e të çmimeve në shkallë botërore dhe kjo do të sjellë si rezultat kursime të rëndësishme. {19}

Mundësia e kursimeve do të hyjë në veprim vetëm në qoftë se do të ketë një sasi të konsiderueshme provash lidhur me shqetësimet e dyshimet përkatëse të skeptikëve, të shoqëruar me një plan zbatimi të besueshëm. Ne propozojmë caktimin e një Komisioni të përbërë nga drejtuesit qeveritarë më me kulturë, nga akademikë e profesionistë, që të fillojë menjëherë studimin e përfitimeve ekonomike e të rrjedhojave politike të një monedhe unike dhe të japë hipoteza për një metodë zbatimi efektive.

B. Zhvillimi i një funksioni ekzekutiv që ka kuptim

Në nivel ndërkombëtar, i vetmi fuksion ekzekutiv tepër i rëndësishëm është vënia në jetë e një pakti të sigurimit kolektiv. {20}

Sigurimi kolektiv nënkupton një konventë detyruese midis kombeve për të vepruar në marrëveshje kundër kërcënimeve ndaj kolektivit. Efektiviteti i konventës varet nga shkalla në të cilën pjesëtarët angazhohen për të mirën kolektive, qoftë edhe nga motivi i një vetinteresi të lartësuar.

Kemi bindjen se kjo çështje duhet të përfshihet në rendin e ditës të Takimit Global të Nivelit të Lartë që propozohet. Por nuk është e përshtatshme që formulime të zgjeruara të sigurimit kolektiv të vihen para rastit themelor të agresionit ushtarak.

4. Mbështetja e institucioneve të susksesshme të OKB-së me funksion ekzekutiv të pavarur

Disa prej organizatave më të pavarura brenda familjes së Kombeve të Bashkuara, si Fondi Ndërkombëtar i Emergjencës për Fëmijët i Kombeve të Bashkuara, Organizata Ndërkombëtare e Aviacionit Civil, Bashkimi Postal Universal, Bashkimi Ndërkombëtar i Telegrafisë e i Ndërlidhjes, Organizata Ndërkombëtare e Punës dhe Organizata Botërore e Shëndetësisë, kanë pasur sukses të dukshëm në fusha të caktuara por të rëndësishme me interes ndërkombëtar.

Në përgjithësi, këto organizata kanë pasur funksionin e vet ekzekutiv. Pavarësia e tyre duhet mbështetur e forcuar si pjesë e ekzekutivit ndërkombëtar. {25}

C. Një Gjykatë Botërore e forcuar

Në çdo sistem qeverisjeje, është i nevojshëm një funksion juridik i fortë për të moderuar pushtetet e degëve të tjera dhe për të formuluar, shpallur, mbrojtur e dhënë drejtësinë. Nxitja për të krijuar shoqëri të drejta ka qenë ndër forcat themelore në histori {26} – dhe s’ka dyshim që asnjë qytetërim botëror i qëndrueshëm nuk mund të vendoset në qoftë se nuk bazohet fort në parimin e drejtësisë.

Drejtësia është fuqia që mund ta shndërrojë vetëdijën që po lind për njëshmërinë e njerëzimit në vullnet kolektiv, përmes të cilit strukturat e nevojshme të jetës komunitare globale mund të ngrihen me siguri. Një epokë që e sheh popullsinë e botës të fitojë mundësi gjithnjë më të gjera për informacion të çdo lloji dhe për shumëllojshmëri idesh, do ta shohë drejtësinë të afirmohet si parimi udhëheqës i organizimit shoqëror të suksesshëm.

Në nivel individual, drejtësia është ajo dhunti e shpirtit njerëzor që i jep çdo personi mundësinë të dallojë të vërtetën nga e rrema. Në sytë e Perëndisë, thotë Bahá’u’lláh-u, drejtësia është “më e dashura e të gjitha gjërave”, sepse i lejon çdo individi të shohë me sytë e vet e jo me sytë e të tjerëve, të dijë përmes dijes së vet e jo dijes së të afërmit ose të grupit të tij.

Në nivel grupi, kujdesi për drejtësinë është busulla e domosdoshme në vendim-marrjen kolektive, sepse është i vetmi mjet me anë të të cilit mund të arrihet uniteti i mendimit e i veprimit. Në vend që të inkurajojë frymën primitive të dënimit, që është maskuar shpesh nën emrin e saj në të kaluarën, drejtësia është shprehja praktike e vetëdijës se arritja e ndërveprimit njerëzor kërkon inkurajimin e një klime konsultative, e cila lejon të shqyrtohen pa pasion zgjedhjet dhe të adoptohen mënyra veprimi të përshtatshme. Në një klimë të tillë, prirjet e përhershme të manipulimit e të partijësisë ka shumë më pak mundësi të shmangin nga rruga e drejtë procesin e marrjes së vendimeve.

Një konceptim i tillë i drejtësisë do të shkojë gradualisht duke u forcuar, duke e kuptuar se në një botë të ndërvarur interesat e individit e të shoqërisë janë të gërshetuara në mënyrë të pazgjidhshme. Në këtë kontekst, drejtësia është një fill që duhet të endet në shqyrtimin e çdo ndërveprimi, qoftë në familje, në fqinjësi ose në nivel global.

Ne shohim në sistemin e tanishëm të OKB-së themelin për forcimin e Gjykatës Botërore. E krijuar më 1945 si organi juridik kryesor i Kombeve të Bashkuara, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë karakterizohet nga shumë elemente pozitive. Sistemi i tanishëm për zgjedhjen e gjyqtarëve, për shembull, përpiqet të krijojë një trup gjykues që të përfaqësojë një varg të gjerë popujsh, rajonesh e sistemesh gjyqësore. {27}

E meta e parë e Gjykatës është se ajo nuk ka kompetencë të nxjerrë vendime juridikisht të detyrueshme, me përjashtim të atyre rasteve kur shtetet kanë preferuar që më parë të jenë të detyruara ndaj vendimeve të saj.

Pa juridiksion, Gjykata është e pafuqishme të ushtrojë drejtësinë. {28} Me kohë, vendimet e Gjykatës Botërore mund të bëhen të detyrueshme për të gjitha shtetet; por brenda një afati të shkurtër Gjykata Botërore mund të forcohej përmes dy masash të tjera.

1. Zgjerimi i juridiksionit të Gjykatës

Aktualisht, juridiksioni i Gjykatës është i kufizuar në pak kategori rastesh dhe vetëm kombet kanë statusin që të hedhin në gjyq. Ne propozojmë që veç shteteve anëtare, edhe organeve të tjera të Kombeve të Bashkuara t’u jepet e drejta të sjelin çështje në Gjykatë.

2. Bashkërendimi i gjykatave tematike

Gjykata Botërore duhet të veprojë si ombrellë për gjykata tematike ekzistuese e të reja, që arbitrojnë e gjykojnë çështje ndërkombëtare brenda fushash tematike specifike.

Komponentë të mëparshëm të një sistemi të unifikuar mund të gjenden tani në gjykatat e specializuara për arbitrim në çështje të tilla si tregtia e transporti dhe në propozimet për organe të tilla si një Gjykatë Ndërkombëtare për Krimet dhe një Dhomë për Çështjet e Mjedisit. Fusha të tjera çështjesh që mund të jetë nevoja të paraqiten në një sistem të tillë, mund të përfshinin gjykata për terrorizmin ndërkombëtar dhe për trafikun e drogës.

IV. ÇLIRIMI I FUQISË SË INDIVIDIT: NJË SFIDË JETËSORE E RENDIT NDËRKOMBËTAR QË PO LIND

Objektivi parësor i institucioneve qeverisëse në të gjitha nivelet është çuarja përpara e qytetërimit njerëzor. Ky objektiv është vështirë të arrihet pa pjesëmarrjen e frymëzuar e të zgjuar të mbarë njerëzimit në jetën dhe punët e komunitetit.

Duke u përqëndruar në ngritjen e institucioneve e në krijimin e një komuniteti kombesh, organet ndërkombëtare historikisht kanë qëndruar larg mendjeve e zemrave të popullsisë së botës. Të ndarë prej disa shtresash të qeverisjes nga arena ndërkombëtare dhe dhe të çorientuar nga trajtimi që i bëjnë mjetet e informimit të rejave ndërkombëtare, shumica e gjerë e njerëzve ende nuk kanë zhvilluar afinitet për institucione si OKB-ja. Vetëm ata individë që kanë pasur njëfarë lidhje me arenën ndërkombëtare përmes kanalesh të tilla si organizata të shoqërisë civile janë në gjendje të njejësohen me këto institucione.

Zhvillimi nuk duhet të ngatërrohet me krijimin e një shoqërie konsumi të paqëndrueshme. Begatia e vërtetë përfshin si mirëqenien shpirtërore dhe atë materiale. Ushqimi, pija, streha dhe një shkallë rehatie materiale janë thelbësore , por qeniet njerëzore nuk mund dhe kurrë nuk do të gjejnë pëmbushje në këto gjëra të nevojës së parë. As nuk gjendet të kënaqurit në të tilla arritje materiale diçka më të pakapshme, si njohja shoqërore ose pushteti politik. Më në fund, madje as arritjet intelektuale nuk i plotësojnë nevojat tona më të thella.

Në urinë për diçka më tepër, për diçka tej vetes sonë, mund të kuptohet si duhet realiteti i shpirtit njerëzor. Edhe pse ana shpirtërore e natyrës sonë errësohet nga lufta e përditshme për arritje materiale, nevoja jonë për transcendenten nuk mund të mospërfillet për një kohë të gjatë.Pra, një paradigmë zhvillimi të përhershëm duhet të trajtojë si aspiratat shpirtërore të qenieve njerëzore dhe nevojat e dëshirat materiale të tyre.

Edukimi është investimi më i mirë në zhvillimin ekonomik. “Njeriu është Hajmalia supreme. Por mungesa e edukimit të përshtatshëm i ka hequr atij atë që zotëron në mënyrë të qenësishme”, shkruan Bahá’u’lláh-u. “Shihe njeriun si një minierë të pasur në gurë të çmuar me vlerë të pamatur. Vetëm edukimi mund t’i zbulojë thesaret e tij dhe t’i japë mundësi njerëzimit të përfitojë prej tyre”. Edukimi nënkupton me shumë se një proces zotërimi të një shume të ngushtë dijesh ose të mësuarit e një numri zhdërvjelltësish të jetës. Në të vërtetë, edukimi, i cili duhet të jetë një bazë imperative e zhvillimit, duhet gjithashtu të na mësojë procesin e fitimit të dijeve, të kultivojë forcën e intelektit e të arsyetimit dhe ta pajisë studiuesin me cilësitë e domosdoshme morale.

Eshtë ky trajtim i gjerë i edukimit që i lejon njerëzit të kontribuojnë për krijimin e pasurisë dhe inkurajon shpërndarjen e drejtë të saj. {30}

Pasuria e vërtetë krijohet kur puna kryhet jo thjesht si mjet për sigurimin e jetesës, por edhe si një rrugë për të kontribuar për shoqërinë. Ne mendojmë se puna me kuptim është një nevojë bazë për shpirtin njerëzor, po aq e rëndësishme për zhvillimin e përshtatshëm të individit sa dhe sendet ushqyese, uji i pastër dhe ajri i freskët për trupin fizik.

Për shkak të natyrës dëmprurëse të varësisë, skemat që përqëndrohen vetëm në rishpërndarjen e pasurisë materiale janë të destinuara më në fund të dështojnë. Shpërndarja e pasurisë duhet trajtuar në mënyrë të efektshme e të drejtë. Në fakt, ajo duhet integruar në mënyrë të natyrshme me procesin e krijimit të pasurisë.

Ne u propozojmë sistemeve të OKB-së për mbështetjen e një zhvillimi më efektiv rekomandimin që vijon.

1. Ndërmarrja e një fushatë të vendosur përtë vënë në jetë Programin 21

Plani i veprimit i formuluar në Konferencën e Kombeve të Bashkuara për Mjedisin dhe Zhvillimin përfshiu një varg të gjatë pikëpamjesh nga shoqëria civile dhe një seri parimesh që nuk ndryshojnë nga ato që shprehen në këtë deklaratë. Por për fat të keq, shtetet anëtare pak kanë bërë për të vënë në jetë masat e parashikuara në plan.

Nëse duam që objektivat e Programit 21 të mbahen parasysh e të plotësohen, mund të jetë e nevojshme një përpjekje e gjerë, e ndryshme nga natyra por e ngjashme nga përmasat e angazhimi me Planin Marshall për rizhvillimin e Evropës së pasluftës. Në këtë rast, institucionet e Breton Udit do të ftoheshin të ndërmerrnin një fushatë të gjerë për të shpejtuar përpjekjet kombëtare për zbatim. Një mandat i kësaj natyre mund të dalë vetëm nga një konferencë e ngjashme me takimet e para të Breton Udit pesëdhjetë vjet më parë, e cila t’i kushtohet një rishqyrtimi të përgjithshëm të këtyre institucioneve. Qëllimi i këtij rishqyrimi do të ishte t’i sigurohen popullsisë së botës burime të mjaftueshme që të mund të realizojë nisma lokale. Për më tepër, konferenca do të mund të zgjeronte gjithashtu programin e saj për të trajtuar çështje më të thella të sigurimit ekonomik global nëpërmjet rishikimit të institucioneve ekzistuese ose krijimit të strukturave të reja. {31}

Në qoftë se ka sukses, ky mekanizëm i ri mund të shtrihet edhe për të bashkërenduar zbatimin e masave të përcaktuara në Takimin Social të Nivelit të Lartë të kohëve të fundit.

B. Mbrojtja e të drejtave themelore të njeriut

Gjatë pesë dekadave që kur u themelua OKB-ja, ka dalë në pah koncepti se të drejtat e njeriut duhet të njihen e të mbrohen në mënyrë ndërkombëtare, nëse duam që të vendoset paqja, përparimi shoqëror dhe mirëqenia ekonomike.

Themeli për një marrëveshje ndërkombëtare për natyrën e të drejtave të njeriut është tepër e rëndësishmja Deklaratë Universale për të Drejtat e Njeriut, e adoptuar nga Kombet e Bashkuara më 1948 dhe e përpunuar në dy konventa ndërkombëtare – në Konventën Ndërkombëtare për të Drejtat Civile e Politike dhe në Konventën për të Drejtat Shoqërore, Ekonomike e Kulturore. Veç këtyre, rreth 75 konventa e deklarata përcaktojnë e mbështesin të drejtat e grave e të fëmijëve, të drejtën për liri adhurimi dhe të drejtën për zhvillim, duke përmendur vetëm pak prej tyre.

Regjimi aktual i Kombeve të Bashkuara për të drejtat e njeriut ka dy të meta të mëdha: mjete të kufizuara për të ushtruar detyrim e për t’i çuar gjërat deri në fund dhe mostheksim sa duhet të përgjegjësive që shoqërojnë çdo të drejtë.

Detyrimi për të drejtat e njeriut në nivel ndërkombëtar duhet trajtuar në mënyrë të ngjashme me trajtimin e agresionit ushtarak në kushtet e një regjimi të sigurimit kolektiv. Shkelja e të drejtave të njeriut në një shtet duhet parë si diçka që u takon të gjithëve dhe mekanizmat e detyrimit duhet të siguronë një përgjigje të bashkuar nga ana e mbarë komunitetit ndërkombëtar. Çështja se kur dhe si të ndërhyhet për të mbrojtur të drejtat e njeriut është më e vështirë për t’iu përgjigjur. Një detyrim i fuqishëm do të kërkojë një shkallë të lartë konsensusi global ndaj asaj që përbën shkelje flagrante e me dashje.

Hapa të rëndësishëm drejt një konsensusi global u ndërmorën gjatë procesit që çon deri në Konferencën Botërore për të Drejtat e Njeriut të vitit 1993, e cila afirmoi pa mëdyshje se të drejtat e njeriut janë universale, të pandashme e të ndërvarura, dhe i dha fund debatit të gjatë lidhur me rëndësinë relative të të drejtave civile e politike në krahasim me të drejtat sociale, ekonomike e kulturore. {32} Rezolutat e Konferencës konfirmuan gjithashtu se të drejtat e njeriut duhet të zbatohen pavarësisht nga dallimet me sfond racial, në origjinë etnike, besim fetar ose identitet kombëtar. Ato përfshijnë barazinë e grave dhe burrave; ato përmbajnë të njëjtat të drejta për  liri kërkimi, për informacion dhe ushtrim të fesë për të gjithë individët në mbarë botën; dhe ato mishëërojnë të drejtën e çdo njeriu për nevojat bazë, si ushqimi, strehimi dhe kujdesi për shëndetin; {33} Veç nevojës për të arritur konsensus dhe për të forcuar detyrimin për të drejtat e njeriut, është e rëndësishme të vendoset një mirëkuptim më i madh për faktin që çdo e drejtë sjell edhe përgjegjësinë përkatëse.

mundësi të plotë të marrin pjesë në debatet, kjo do ta mbronte OKB-në nga një situatë e vështirë e komprometuese.

Kemi gjithashtu bindjen se në rregullin e mësipërm është i justifikuar vetëm një përjashtim. Ato shtete anëtare që nuk ndodhen nën vëzhgimin e OKB-së, të cilat në kushtetutat e tyre kanë mbrojtje të mjaftueshme të të drejtave themelore të njeriut, por që nuk kanë qenë në gjendje të përfundojnë procesin e ratifikimit për shkak të arsyeve të brendshme politike, nuk duhet të pengohen që të zgjidhen në pozita të shquara.

Më në fund, duket gjithashtu e udhës që atyre shteteve anëtare, të cilat i kanë ratifikuar konventat ndërkombëtare por janë nën vëzhgim për shkelje të rënda të të drejtave të njeriut, t’u hiqet e drejta për t’u zgjedhur në zyrat e konferencave e të mbledhjeve të tjera të Komisionit për të Drejtat e Njeriut. Kjo do t’i dilte përpara përshtypjes së përhapur gjerësisht për procedurat si një parodi.

C. Çuarja përpara e statusit të grave

Krijimi i një qytetërimi botëror paqësor e të qëndrueshëm do të jetë i pamundur pa pjesëmarrjen e plotë të grave në çdo fushë të veprimtarisë njerëzore. {35} Ndërsa ky propozim po mbështetet gjithnjë më shumë, ka një dallim të theksuar midis pranimit intelektual dhe zbatimit të tij.

Ka ardhur koha që institucionet e botës, të përbëra kryesisht nga burra, të ushtrojnë ndikimin e vet për të mbështetur futjen sistematike të grave, jo si një lëshim ose gjoja vetsakrifikim, por si një veprim i motivuar nga bindja se për përparimin e shoqërisë kërkohen ndihmesat e grave. {36} Vetëm kur ndihmesat e grave vlerësohen, ato do të kërkohen e do të thuren në pëlhurën e shoqërisë. Rezultati do të jetë një qytetërim më paqësor, më i balancuar, më i drejtë e më i mbarë. {37}

Dallimet e dukshme biologjike midis sekseve nuk duhet të jenë shkak pabarazie ose ndarjeje. Përkundrazi, ato janë një aspekt plotësues. Në qoftë se roli i grave si nëna vlerësohet si duhet, puna e tyre për rritjen dhe edukimin e fëmijëve do të respektohet e shpërblehet si duhet. Duhet njohur gjithashtu se roli i të mbajturit të fëmijës në bark nuk e pakëson përshtatshmërinë për të udhëhequr, as nuk shkatërron aftësinë intelektuale, shkencore ose krijuese. Me të vërtetë, kjo mund të jetë një shtytje.

Kemi bindjen se progresi në disa fronte jetësore do të kishte ndikimin më të madh në përparimin e grave. Ne u përmbahemi perspektivave që vijojnë, të cilat janë me rëndësi themelore për rekomandimet e mëposhtme.

Së pari e mbi të gjitha, dhuna kundër grave e vajzave, një nga shkeljet më flagrante e më të përhapura të të drejtave të njeriut, duhet të çrrënjoset. Dhuna ka qenë një fakt i jetës për shumë gra në mbarë botën, pavarësisht nga raca, klasa ose sfondi arsimor. Në shumë shoqëri, bindjet tradicionale se gratë janë inferiore ose një barrë i bëjnë lehtë ato objekt zemërimi e padrejtësie. Madje edhe mjete ligjore e mekanizma detyrimi të forta do të kenë pak efekt nëse nuk mbështeten nga një transformim në qëndrimet e burrave. Gratë nuk do të jenë të siguruara nëse nuk mbizotëron një ndërgjegje e re shoqërore, e cila ta bëjë shprehjen e thjeshtë të begenisjes ndaj grave, pa folur për çfarëdo formë të dhunës fizike, objekt turpi të madh.

Së dyti, familja mbetet guri i themelit i ndërtimit të shoqërisë dhe qëndrimet që mbahen e mësohen aty pasqyrohen në ndërveprimet e të gjitha niveleve të tjera të shoqërisë. Prandaj, pjesëtarët e institutit të familjes duhet  të transformohen në mënyrë të tillë që parimi i barazisë së grave dhe burrave të rrënjoset. Më tej, në qoftë se lidhjet e dashurisë e të unitetit çimentojnë marrëdhëniet familjare, ndikimi i tyre do t’i kapërcejë kufijtë e saj dhe do të pushtojë gjithë shoqërinë.

Së treti, ndërsa synimi i përgjithshëm i çdo shoqërie është të edukojë të gjithë anëtarët e saj, në këtë stad të historisë njerëzore nevoja më e madhe është të edukohen gratë dhe vajzat. {38} Për mëse njëzet vjet, studimet kanë dokumentuar vazhdimisht se, nga të gjitha investimet e mundshme, edukimi i grave e i vajzave jep përfitimet e përgjithshme më të larta nga pikëpamja e zhvillimit shoqëror, e çrrënjosjes së varfërisë dhe e përparimit të komunitetit.39

Së katërti, dialogu global për rolin e burrave e të grave duhet të mbështesë plotësimin e qenësishëm midis të dy sekseve. Sepse dallimet midis tyre janë një pohim i natyrshëm i nevojës që gratë dhe burrat të punojnë së bashku që aftësitë e tyre të japin fryte për të çuar përpara qytetërimin, jo më pak se për të përjetësuar gjininë njerëzore. Dallime të tilla janë të brendshme në karakterin ndëraktiv të natyrës së tyre të përbashkët njerëzore. Ky dialog duhet të ketë parasysh forcat historike që kanë çuar në shtypjen e grave dhe të shqyrtojë realitetet e reja shoqërore, politike e shpirtërore që po transformojnë sot qytetërimin tonë.

Si pikënisje për këtë dialog, ne ofrojmë këtë analogji nga Shkrimet Bahá’í: “Bota e njerëzimit ka dy krahë – njëri janë gratë dhe tjetri burrat. Vetëm po të jenë të dy krahët njëlloj të zhvilluar, zogu mund të fluturojë. Nëse njëri krah mbetet i dobët, fluturimi është i pamundur”. {40} Veç kësaj, ne propozojmë tri masat e posaçme që vijojnë.

1. Rritja e pjesëmarrjes së grave në delegacione të shteteve anëtare

Ne rekomandojmë që shtetet anëtare të inkurajohen për të caktuar një numër gjithnjë më të madh grash në poste ambasadorësh ose poste të tjera diplomatike të ngjashme.

2. Inkuarajimi i ratifikimit universal të knventave ndërkombëtare që mbrojnë të drejtat e grave dhe përmirësojnë statusin e tyre

Si dhe lidhur me konventat ndërkombëtare për të drejtat e njeriut, Sekretari i Përgjithshëm dhe të gjitha organet e OKB-së duhet të shqyrtojnë çdo mundësi për të inkurajuar shtetet anëtare të procedojnë me ratifikimin e konventave e të protokolleve që mbrojnë të drejtat e grave dhe synojnë përparimin e tyre.

3. Planifikimi që më parë i zbatimit të Platformës së Veprimit të Pekinit

Deklarata e Strategjisë së të Shikuarit Përpara e adoptuar në konferencën e Nairobit ishte shumë e guximshme e me imagjinatë, por zbatimi i saj qe mjaft i paefektshëm. {41} Kemi bindjen se nga kjo përvojë e pafat duhet nxjerrë mësim dhe duhen hartuar plane të menduara, të cilat të sigurojnë që Platforma e Veprimit që do të dalë nga konferenca e Pekinit të mos pësojë të njëjtin fat.

Ne propozojmë të krijohet një sistem kontrolli, i cili të përgatisë raporte për gjendjen e zbatimit të masave të adoptuara dhe t’i referojë çdo vit Asamblesë së Përgjithshme, duke vënë në dukje njëzet shtetet anëtare që qëndrojnë në krye dhe njëzet shtetet që qëndrojnë në fund nga pikëpamja e vënies së tyre në jetë.

Të dashur miq,

Ndërsa shekulli i njëzetë po i afrohet me shpejtësi fundit, ka një përshpejtim të theksuar në përpjekjet e qeverive e të popujve për të arritur një kuptim të përbashkët për çështje që kanë të bëjnë me të ardhmen e njerëzimit. Konferenca për Mjedisin dhe Zhvillimin e vitit 1992, e mbajtur në Rio de Zhaneiro, Konferenca Botërore për të Drejtat e Njeriut e vitit 1993 në Vienë, Konferenca Ndërkombëtare për Popullsinë dhe Zhvillimin e vitit 1994 në Kajro, Mbledhja e ardhme e Nivelit të Lartë për Zhvillimin Shoqëror e marsit 1995 në Kopenhagen, që do të pasohet në shtator nga Konferenca e Katërt Botërore për Gratë në Pekin, janë tregues të spikatur të këtij përshpejtimi. Këto ngjarje janë si pllaka që kurorëzojnë mijëra veprimtari që kryhen në pjesë të ndryshme të botës, duke vënë në lëvizje një gamë të gjerë organizatash e rrjetesh joqeveritare në një kërkim të ngutshëm për vlera, ide e masa praktike, të cilat mund të hapin perspektiva për zhvillimin paqësor të të gjithë popujve. Në këto përpjekje mund të shquhet momenti i pjekjes i një uniteti mendimi që po lind në punët botërore, realizimin e të cilit shkrimet tona të shenjta e cilësojnë si njërën nga dritat e unitetit që do të ndriçojnë rrugën drejt paqes. Bahá'í-të anembanë botës, sigurisht, marrin zemër nga rryma të tilla shpresëdhënëse dhe do të vazhdojnë gjithnjë e më shumë t'u japin këtyre mbështetje morale e praktike, me aq sa e lejojnë mundësitë.

Duke pasur parasysh vëmendjen intensive që u kushtohet çështjeve të zhvillimit shoqëror dhe ekonomik qysh nga koha e Takimit të Nivelit të Lartë në Brazil, ne i kërkuam Zyrës së Informimit Publik të Komunitetit Ndërkombëtar Bahá'í të përgatisë një deklaratë rreth konceptit të mirëqenies globale në kontekstin e Mësimeve Bahá'í. Kjo deklaratë është tani e gatshme për t'u shpërndarë. Prandaj kemi kënaqësinë e madhe t'i dërgojmë bashkangjitur secilës prej jush një kopje të "Mirëqenia e Njerëzimit" dhe t'ju rekomandojmë ta përdorni atë në veprimtari që ju japin mundësi të bashkëveproni me qeveri, me organizata e me njerëzit kudo. Kemi bindjen se deklarata do t'ju ndihmojë të nxitni kuptimin e kësaj çështjeje të rëndësishme në anëtarët e komuniteteve tuaja dhe të gjallëroni kështu ndihmesën e tyre për proceset shoqërore konstruktive që po kryhen anembanë planetit.

Me përshëndetje Bahá'í plot dashuri,
Shtëpia Universale e Drejtësisë
Aneks
MIRËQENIA
E NJERËZIMIT

Forca e vullnetit që kërkohet për të kapërcyer barrierat që kanë mbetur, të cilat blokojnë realizimin e ëndrrës shumëshekullore për paqe të përbotshme, duhet stimuluar me një perspektivë begatie të njerëzimit në kuptimin e plotë të kësaj fjale, duke zgjuar vetëdijen për mundësitë e mirëqenies shpirtërore e materiale të të gjithë banorëve të planetit.

Në përmasa që një dhjetëvjeçar më parë as që mund të merreshin me mend, ideali i paqes botërore po merr formë e brendi. Pengesa që për një kohë të gjatë dukeshin të palëkundshme janë shembur në rrugën e njerëzimit; konflikte që në pamje të jashtme dukeshin të papajtueshme kanë filluar t'ua lëshojnë vendin proceseve të konsultimit e të zgjidhjes; po lind dëshira për t'iu kundërvënë agresionit ushtarak nëpërmjet veprimit të bashkuar ndërkombëtar. Rrjedhoja ka qenë zgjimi si te masat e njerëzimit dhe te shumë udhëheqës botërorë i njëfarë shprese për të ardhmen e planetit tonë, e cila gati qe shuar.

Anembanë botës, energji kolosale intelektuale e shpirtërore kërkojnë shprehje dhe presioni që ato ushtrojnë është në përpjesëtim të drejtë me zhgënjimin e dhjetëvjeçarëve të mëparshëm. Kudo po shtohen shenjat që tregojnë se popujt e botës dëshirojnë me të madhe që t'u jepet fund konflikteve, vuajtjeve e rrënimit, nga të cilat asnjë vend nuk është më i paprekshëm. Këto shtysa për ndryshim që po lindin duhen kapur e kanalizuar për të kapërcyer barrierat që kanë mbetur, të cilat blokojnë realizimin e ëndrrës shumëshekullore për paqe të përbotshme. Përmbushja e një detyre të tillë kërkon një forcë vullneti që nuk mund të krijohet thjesht me thirrje për të luftuar kundër sëmundjeve të panumërta nga të cilat vuan shoqëria. Ajo duhet stimuluar me një perspektivë begatie të njerëzimit në kuptimin e plotë të kësaj fjale, duke zgjuar vetëdijen për mundësitë e mirëqenies shpirtërore e materiale që tani është bërë e arritshme. Prej saj duhet të përfitojnë të gjithë banorët e planetit, pa dallim, pa imponuar kushte që nuk lidhen me qëllimet themelore të një riorganizimi të tillë të punëve njerëzore.

Nuk është realiste të mendosh se vizioni i etapës së ardhshme të zhvillimit të qytetërimit mund të formulohet pa një rishikim të thelluar të mendimeve mbizotëruese rreth natyrës e qëllimit të procesit të zhvillimit dhe roleve që u janë caktuar në të protagonistëve të ndryshëm.

Deri më sot Historia ka regjistruar kryesisht përvojën e fiseve, të kulturave, të klasave dhe të kombeve. Me bashkimin fizik të planetit në këtë shekull dhe me njohjen e ndërvarësisë së të gjithë banorëve të tij, po fillon tani historia e njerëzimit si një popull i vetëm. Procesi i gjatë e i ngadaltë i qytetërimit të karakterit njerëzor ka qenë një zhvillim sporadik, jo i sheshtë dhe, duhet pranuar, i padrejtë përsa i përket shpërndarjes së avantazheve materiale. Megjithatë, të pasuruar me tërë diversitetin gjenetik e kulturor që është zhvilluar gjatë epokave të kaluara, banorët e tokës ndodhen tani para sfidës që të përdorin trashëgimin e tyre të përbashkët për të marrë, në mënyrë të ndërgjegjshme e sistematikisht, përgjegjësinë për ndërtimin e së ardhmes së tyre.

Nuk është realiste të mendosh se vizioni i etapës së ardhshme të zhvillimit të qytetërimit mund të formulohet pa një rishikim të thelluar të atyre qëndrimeve e postulateve që qëndrojnë sot në themel të trajtimeve që i bëhen zhvillimit shoqëror dhe ekonomik. Eshtë fare e qartë se do të duhet të rimendohen çështjet më praktike të politikës, përdorimi i burimeve, procedurat e planifikimit, metodat e zbatimit dhe problemet e organizimit. Sidoqoftë, duke vepruar kështu, nuk do të vonojnë të dalin probleme nga më themeloret: lidhur me qëllimet afatgjata që duhen ndjekur, me strukturat shoqërore që kërkohen, me ndikimin e parimeve të drejtësisë shoqërore mbi zhvillimin dhe lidhur me natyrën e rolin e dijes për vënien në jetë të një ndryshimi të qëndrueshëm. Me të vërtetë, një rishqyrtim i tillë do të çojë në kërkimin e një konsensusi të gjerë mbi kuptimin e vetë natyrës njerëzore.

Dy rrugë diskutimi hapen drejtpërsëdrejti për të gjitha këto çështje, konceptuale ose praktike qofshin, dhe pikërisht në këto dy rrugë ne dëshirojmë të analizojmë në faqet që vijojnë çështjen e një strategjie të zhvillimit global. Rruga e parë ka të bëjë me mendimet mbizotëruese rreth natyrës e qëllimit të procesit të zhvillimit; e dyta ka të bëjë me rolet që u janë caktuar në të protagonistëve të ndryshëm.

Supozimet që drejtojnë shumë nga sistemet e sotme të planifikimit janë thelbësisht materialiste. Domethënë, qëllimi i zhvillimit është përcaktuar si kultivim me sukses, në të gjitha shoqëritë, i atyre mjeteve për arritjen e mirëqenies materiale, të cilat, përmes sprovash e gabimesh, kanë karakterizuar tashmë disa rajone të botës. Vërtet në gjykimet për zhvillimin kanë ndodhur ndryshime, për t'iu përshtatur dallimeve në kulturë e në sistemet politike dhe për të reaguar ndaj rreziqeve alarmante që shtron degradimi i mjedisit. Megjithatë, supozimet materialiste që qëndrojnë në themel kanë mbetur thelbësisht të paprekura.

Në qoftë se është e vërtetë që qeveritë e botës po përpiqen me ndërmjetësinë e Kombeve të Bashkuara të ndërtojnë një rend të ri botëror, është po aq e vërtetë që popujt e botës janë elektrizuar nga kjo perspektivë.

Ndërsa shekulli i njëzetë po i afrohet fundit, nuk është më e mundur të ruhet besimi se ai trajtim i zhvillimit shoqëror dhe ekonomik që ka krijuar koncepti materialist i jetës është në gjendje t'u përgjigjet nevojave të njerëzimit. Parashikimet optimiste për ndryshimet që ai do të mund të sillte janë zhdukur në humnerën gjithnjë e më të gjerë që ndan nivelet e jetesës të një pakice të vogël të banorëve të botës, pakicë që shkon relativisht duke u pakësuar më tej, nga varfëria që provon në kurrizin e vet shumica dërrmuese e popullsisë së globit.

Kjo krizë ekonomike pa precedent, bashkë me rënien sociale që ajo ka ndihmuar të krijohet, pasqyron një gabim të thellë konceptimi lidhur me vetë natyrën njerëzore. Në fakt, reagimet e qenieve njerëzore ndaj shtytjeve të rendit mbizotërues jo vetëm janë të papërshtatshme, por duken pothuajse të papërfillshme përballë ngjarjeve që zhvillohen në botë. Kjo tregon që, në rast se zhvillimi i shoqërisë nuk gjen një objektiv që shkon tej përmirësimit të thjeshtë të kushteve materiale, ai nuk do të arrijë dot as këtë synim. Ky qëllim duhet kërkuar në dimensionin shpirtëror të jetës, si dhe në një motivim që i kapërcen kufijt e një peizazhi ekonomik në ndryshim të përhershëm dhe të një ndarjeje të imponuar artificialisht të shoqërive njerëzore në "të zhvilluara" e "në zhvillim".

Ndërsa ripërcaktohet qëllimi i zhvillimit, do të jetë gjithashtu e nevojshme të rishqyrtohen konceptet lidhur me rolet e përshtatshme që duhet të luajnë protagonistët në këtë proces. Nuk ka nevojë të ndalemi në rolin shumë të rëndësishëm të pushtetit publik, të çfarëdo niveli. Por brezat e ardhshëm do ta gjejnë pothuaj të pakuptueshëm faktin që, në një epokë që i paguan haraç një filozofie egalitariste e parimeve demokratike që lidhen me të, planifikimi i zhvillimit i sheh masat e gjera të njerëzimit thelbësisht si përfituese nga ndihmat e stërvitja. Edhe pse pjesëmarrja njihet si parim, caku i marrjes së vendimeve që i është lënë shumicës së popullsive të botës është në rastin më të mirë dytësor, i kufizuar në zgjedhjen e një vargu veprimesh të formuluara nga organizma që janë larg këtyre popullsive dhe të përcaktuara nga qëllime që shpesh nuk përputhen me kuptimin e realitetit nga ana e tyre.

Ky trajtim mbështetet madje, si diçka që nënkuptohet në mos në mënyrë të hapur, nga feja e vendosur atje. I rënduar nga tradita paternalizmi, mendimi fetar mbizotërues duket se nuk është në gjendje ta kthejë një besim që shprehet në dimensionet shpirtërore të natyrës njerëzore në besim ndaj aftësisë kolektive të njerëzimit për të kapërcyer kushtet materiale.

Parimi bazë i një strategjie që mund ta angazhojë popullsinë e botës të marrë mbi vete përgjegjësinë për fatin e saj të përbashkët duhet të jetë vetëdija për njëshmërinë e njerëzimit.

Një qëndrim i tillë nuk kap rëndësinë e asaj që është me sa duket fenomeni shoqëror më i rëndësishëm i kohës sonë. Në qoftë se është e vërtetë që qeveritë e botës po përpiqen me ndërmjetësinë e Kombeve të Bashkuara të ndërtojnë një rend të ri botëror, është po aq e vërtetë që popujt e botës janë elektrizuar nga kjo perspektivë. Reagimi i tyre ka marrë formën e një lulëzimi të menjëhershëm të lëvizjeve e organizatave të panumërta për ndryshim shoqëror në nivel lokal, rajonal e ndërkombëtar. Të drejtat e njeriut, përparimi i grave, kërkesat shoqërore të një zhvillimi ekonomik të qëndrueshëm, kapërcimi i paragjykimeve, edukimi moral i fëmijëve, të mësuarit shkrim e këndim, kujdesi elementar për shëndetin dhe një mori shqetësimesh të tjera jetësore, të gjitha këto kërkojnë përkrahjen e ngutshme të organizatave në të cilat militojnë një numër gjithnjë e më i madh njerëzish në çdo anë të globit.

Ky reagim i vetë popujve të botës ndaj nevojave të ngutshme të epokës i bën jehonë thirrjes që Bahá'u'lláh-u ka lëshuar mbi njëqind vjet më parë: "Kushtojini kujdesin më të madh halleve të epokës në të cilën jetoni dhe i përqëndroni diskutimet tuaja në kërkesat e nevojat e saj". Ndryshimi në mënyrën sesi një numër i madh njerëzish të thjeshtë po arrijnë ta shohin vetveten - një ndryshim kaq i papritur në perspektivën e historisë së qytetërimit - ngren çështje themelore përsa i përket rolit që i është caktuar njerëzimit në tërësi në planifikimin e së ardhmes së planetit tonë.

"Kushtojini kujdesin më të madh
halleve të epokës në të cilën
jetoni dhe i përqëndroni diskutimet
tuaja në kërkesat e nevojat e saj".
- Bahá'u'lláh
I

Parimi bazë i një strategjie që mund ta angazhojë popullsinë e botës të marrë mbi vete përgjegjësinë për fatin e saj të përbashkët duhet të jetë vetëdija për njëshmërinë e njerëzimit. E thjeshtë në dukje në arsyetimin e zakonshëm, koncepti që njerëzimi përbën një popull të vetëm paraqet një sfidë themelore për mënyrën sesi shumica e institucioneve të shoqërisë së sotme i kryejnë funksionet e tyre. Qoftë në formën e strukturës kundërvënëse të qeverisjes civile, të parimit të mbrojtjes që përshkon shumicën e ligjeve civile, të apologjisë së luftës midis klasave e grupeve të tjera shoqërore, ose në formën e shpirtit të konkurencës që dominon shumë aspekte të jetës së sotme, konflikti është pranuar si forca shtytëse kryesore e marrëdhënieve njerëzore. Ai përfaqëson madje, në fushën e organizimit shoqëror, një tjetër shprehje të interpretimit materialist të jetës, që është imponuar hap pas hapi gjatë dy shekujve të fundit.

Duke qenë se raportet midis individit e shoqërisë janë reciproke, shndërrimi që kërkohet tani duhet të shfaqet njëkohësisht në ndërgjegjen njerëzore dhe në strukturën e institucioneve shoqërore.

Në një letër drejtuar Mbretëreshës Viktoria më shumë se një shekull më parë, dhe duke përdorur një analogji që tregon modelin e vetëm që jep një premtim bindës për organizimin e një shoqërie planetare, Bahá'u'lláh-u e krahasonte botën me trupin e njeriut. Me të vërtetë, në botën e dukurive nuk ka ndonjë model tjetër të cilit të mund t'i referohemi në mënyrë të pranueshme. Shoqëria njerëzore është e përbërë jo nga një masë qelizash thjesht të diferencuara, por nga grumbullime individësh, çdonjëri prej të cilëve është i pajisur me inteligjencë e vullnet; megjithatë, mënyrat e veprimit që karakterizojnë natyrën biologjike të njeriut pasqyrojnë disa parime themelore të qënies. Kryesori ndër ta është ai i unitetit në diversitet. Sado të duket paradoksale, janë pikërisht tërësia dhe kompleksiteti i ndërtimit të trupit njerëzor - dhe integrimi i përsosur në të i qelizave të trupit - ato që lejojnë realizimin e plotë të aftësive të ndryshme që përmbahen në secilin prej këtyre elementëve përbërës. Asnjë qelizë nuk jeton e veçuar nga trupi, qoftë për kontributin që jep në funksionimin e trupit në tërësi ose për të marrë pjesën e vet nga mirëqenia e së tërës. Mirëqenia fizike e arritur kështu e gjen qëllimin e vet duke bërë të mundur shprehjen e ndërgjegjes njerëzore; me fjalë të tjera, qëllimi i zhvillimit biologjik e kapërcen ekzistencën e thjeshtë të trupit e të pjesëve të tij.

Ajo që është e vërtetë për jetën e individit ka paralelet e veta në shoqërinë njerëzore. Gjinia njerëzore është një e tërë organike, është pika e avancuar e procesit evolucionar. Që ndërgjegja njerëzore vepron domosdoshmërisht përmes një diversiteti të pafund mendjesh e motivesh individuale, kjo nuk e largon aspak atë nga uniteti i saj thelbësor. Në fakt, është pikërisht një diversitet i brendshëm që e dallon unitetin nga homogjeniteti apo uniformiteti. Ajo që po përjetojnë sot popujt e botës, ka thënë Bahá'u'lláh-u, është arritja kolektive e moshës së pjekurisë, dhe pikërisht nga lindja e kësaj pjekurie të racës njerëzore parimi i unitetit në diversitet do të gjejë shprehjen e vet të plotë. Që prej konsolidimit të jetës familiare, në fillimet e veta më të hershme, procesi i organizimit shoqëror ka lëvizur hap pas hapi nga strukturat e thjeshta të klanit e të fisit, përmes formash të shumta të shoqërisë urbane, në lindjen më në fund të kombit-shtet, duke hapur secili stad një larmi mundësish të reja për ushtrimin e kapacitetit njerëzor.

Eshtë e qartë që përparimi i racës njerëzore nuk është bërë në kurriz të individualitetit njerëzor. Krahas rritjes së organizimit shoqëror, është rritur edhe sfera e shprehjes së aftësive që ekzistojnë brenda çdo qenieje njerëzore. Duke qenë se raportet midis individit e shoqërisë janë reciproke, shndërrimi që kërkohet tani duhet të shfaqet njëkohësisht në ndërgjegjen njerëzore dhe në strukturën e institucioneve shoqërore. Pikërisht në mundësitë që krijon ky proces i dyfishtë ndryshimi duhet kërkuar objektivi i një strategjie të zhvillimit botëror. Në këtë stad vendimtar të historisë, ky objektiv duhet të jetë hedhja e themeleve të qëndrueshme, mbi të cilat qytetërimi planetar mund të marrë gradualisht formë.

Drejtësia është e vetmja forcë që mund ta kthejë lindjen e vetëdijës mbi njëshmërinë e njerëzimit në vullnet kolektiv, përmes të cilit mund të ngrihen qetësisht strukturat e nevojshme të jetës komunitare të përbotshme.

Hedhja e themeleve për një qytetërim botëror kërkon krijimin e ligjeve e të institucioneve universale si nga natyra dhe nga rëndësia e tyre. Përpjekja mund të fillojë vetëm kur koncepti i njëshmërisë së njerëzimit të jetë përqafuar me gjithë zemër nga ata që kanë përgjegjësinë për marrjen e vendimeve dhe kur parimet që lidhen me këtë të jenë përhapur si përmes sistemeve edukative dhe mjeteve të komunikimit masiv. Sapo të jetë kapërcyer ky prag, do të vihet në lëvizje një proces, përmes të cilit popujt e botës mund të tërhiqen në detyrën e formulimit të qëllimeve të përbashkëta dhe të angazhohen për arritjen e tyre. Vetëm një riorientim i tillë themelor mundet gjithashtu t'i mbrojë ata nga demonët shekullorë të konflikteve etnike e fetare. Vetëm përmes agimit të vetëdijës se ata përbëjnë një popull të vetëm, banorët e planetit do të jenë në gjendje të largohen nga skemat e konfliktit që kanë sunduar organizimin shoqëror në të kaluraën dhe të fillojnë të mësojnë rrugët e bashkëpunimit e të pajtimit. "Mirëqenia e njerëzimit", shkruan Bahá'u'lláh-u, "paqja dhe siguria e tij janë të paarritshme, në qoftë se e përderisa nuk do të jetë vendosur në mënyrë të patundur uniteti i tij".

"Mirëqenia e njerëzimit, paqja dhe
siguria e tij janë të paarritshme,
në qoftë se e përderisa nuk do të
jetë vendosur në mënyrë të patundur
uniteti i tij".
- Bahá'u'lláh
II

Drejtësia është e vetmja forcë që mund ta kthejë lindjen e vetëdijës mbi njëshmërinë e njerëzimit në vullnet kolektiv, përmes të cilit mund të ngrihen qetësisht strukturat e nevojshme të jetës komunitare të përbotshme. Në një epokë që i sheh popujt e botës gjithnjë e më pranë informacionit të çdo lloji e diversitetit të ideve, drejtësia do të afirmohet si parimi udhëheqës i një organizimi shoqëror të suksesshëm. Madje gjithnjë e më shpesh, propozime që synojnë zhvillimin e planetit do të duhet të filtrohen në dritën e kulluar të standardeve që ajo kërkon.

Drejtësia është shprehja praktike e vetëdijës që në arritjen e progresit njerëzor interesat e individit dhe ato të shoqërisë janë të lidhura në mënyrë të pazgjidhshme.

Në nivelin e individit, drejtësia është ajo dhunti e shpirtit njerëzor që e bën personin të aftë të dallojë të vërtetën nga gënjeshtra. Në sytë e Perëndisë, pohon Bahá'u'lláh-u, drejtësia është "më e shumëdashura e të gjitha gjërave", sepse ajo i lejon çdo individi të shohë me sytë e vet e jo me sytë e të tjerëve, të njohë përmes dijes së vet e jo dijes së të afërmit ose të grupit të tij. Ajo kërkon paanësi gjykimi, barazi në trajtimin e të tjerëve; ajo është, pra, një shoqe e përhershme, edhe pse kërkuese, në çdo veprim të përditshëm të jetës sonë.

Në nivelin e grupit, kujdesi për drejtësinë është busulla e domosdoshme në marrjen kolektive të vendimeve, sepse ajo është i vetmi mjet për të arritur unitetin e mendimit e të veprimit. Në vend që të nxitë shpirtin e dënimit, që është maskuar shpesh nën emrin e saj në epokat e kaluara, drejtësia është shprehja praktike e vetëdijës që në arritjen e progresit njerëzor interesat e individit dhe ato të shoqërisë janë të lidhura në mënyrë të pazgjidhshme. Në atë masë që drejtësia bëhet një kriter drejtues i marrëdhënieve njerëzore, kjo nxit një klimë konsultimi, e cila lejon të shqyrtohen me gjakftohësi alternativat dhe të zgjidhen rrugë të përshtatshme veprimi. Në një klimë të tillë, prirjet e përhershme drejt manipulimit e anësisë ka më pak të ngjarë të devijojnë procesin e marrjes së vendimeve.

Rrjedhojat për zhvillimin shoqëror dhe ekonomik janë të thella. Kujdesi për drejtësinë e mbron detyrën e përcaktimit të progresit nga tundimi për të sakrifikuar mirëqenien e njerëzimit në përgjithësi - madje të vetë planetit - për hir të avantazheve që përparimet tekonologjike mund t'u sigurojnë pakicave të privilegjuara. Në projektim e planifikim, ajo nuk lejon që rezervat e kufizuara të devijohen në favor të projekteve që janë të huaja për përparësitë shoqërore ose ekonomike thelbësore të një komuniteti. Mbi të gjitha, vetëm programet e zhvillimit që shihet se u përgjigjen nevojave të tyre dhe që janë të drejta e të paanshme në objektivat që ndjekin mund të shpresojnë të tërheqin masat e njerëzimit, nga të cilat varet vënia e tyre në jetë. Sikur të gjithë pjesëtarët e shoqërisë - madje të gjitha grupet që e përbëjnë - të siguroheshin se ka rregulla që i mbrojnë dhe se të gjithë do të përfitojnë në mënyrë të barabartë nga frytet e shpresuara, ata do të shfaqnin cilësitë e ndershmërisë, të zellit në punë e të shpirtit të kooperimit, të nevojshme për realizimin e objektivave kolektive tepër kërkuese.

Kujdesi që çdo qenie njerëzore të gëzojë lirinë e mendimit e të veprimit, që çon në rritjen personale të tij ose të saj, nuk përligj kultin e individualizmit, i cili prish aq thellë shumë fusha të jetës së sotme.

Çështja e të drejtave të njeriut qëndron, pra, në qendër të diskutimit për një strategji të zhvillimit shoqëror dhe ekonomik. Konceptimi i një strategjie të tillë kërkon që stimulimi i të drejtave të njeriut të çlirohet nga dara e dihotomive [ndarje në dy pjesë - shën.i përkth.] të rrema që i kanë mbajtur peng për një kohë aq të gjatë këto të drejta. Kujdesi që çdo qenie njerëzore të gëzojë lirinë e mendimit e të veprimit, që çon në rritjen personale të tij ose të saj, nuk përligj kultin e individualizmit, i cili prish aq thellë shumë fusha të jetës së sotme. Dhe as kërkon kujdesi për të siguruar mirëqenien e shoqërisë në tërësi të hyjnizohet shteti si burimi i supozuar i mirëqenies së njerëzimit. Krejt në të kundërtën: historia e këtij shekulli tregon tepër qartë se ideologji të tilla dhe programet e anshme që ato nxisin kanë qenë ato vetë armiqtë kryesorë të interesave që pretendojnë se u shërbejnë. Vetëm në një kuadër konsultativ, që bëhet i mundur nga vetëdija e unitetit organik të njerëzimit, mund të gjejnë shprehje të ligjshme e krijuese të gjitha aspektet e çështjes së të drejtave të njeriut.

Sot, organizmi të cilit i takon detyra për të krijuar këtë kuadër dhe për ta mbrojtur stimulimin e të drejtave të njeriut nga ata që do të donin ta shfrytëzonin është sistemi i institucioneve ndërkombëtare, të lindura nga tragjeditë e dy luftërave botërore shkatërrimtare dhe nga përjetimi i rënies ekonomike mbarëbotërore. Eshtë kuptimplotë që termi "të drejtat e njeriut" ka hyrë në përdorim të përgjithshëm vetëm që nga shpallja e Kartës së Kombeve të Bashkuara më 1945 dhe adoptimi i Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut tre vjet më vonë. Në këto dokumente historike është njohur zyrtarisht se vendosja e paqes botërore duhet të shkojë krah për krah me vendosjen e drejtësisë shoqërore. Fakti që Deklarata u pranua në Asamblenë e Përgjithshme pa asnjë votë kundër i dha asaj që në fillim një autoritet që është rritur në mënyrë të vazhdueshme në vitet e mëtejme.

Veprimtaria e lidhur më ngushtë me ndërgjegjen, që përbën tiparin dallues të natyrës njerëzore, është aftësia për të hetuar vetë ai ose ajo realitetin. Liria për të kërkuar qëllimin e qenies dhe për të zhvilluar ato dhunti të natyrës njerëzore që e bëjnë të mundur këtë duhet mbrojtur. Qeniet njerëzore duhet të jenë të lira të dinë. Që me një liri të tillë shpesh abuzohet dhe që një abuzim i tillë inkurajohet shumë nga disa tipare të shoqërisë së sotme, kjo nuk e zvogëlon aspak vlefshmërinë e vetë impulsit.

Eshtë ky impuls dallues i ndërgjegjes njerëzore që siguron imperativin moral për shpalljen e shumë prej të drejtave që përmbahen në Deklaratën Universale dhe në Marrëveshjet e lidhura me të. Arsimi universal, liria e lëvizjes, informacioni për të gjithë dhe mundësia për të marrë pjesë në jetën politike janë të gjitha aspekte të veprimit të tij që kërkojnë garanci të qarta nga komuniteti ndërkombëtar. Kjo është e vërtetë edhe për lirinë e mendimit e të besimit, duke përfshirë lirinë fetare, krahas të drejtës për të pasur mendimet e veta e për t'i shprehur ato në mënyrë të përshtatshme.

Derisa trupi i njerëzimit është një e i pandarë, çdo pjesëtar i tij ka një angazhim që i është besuar qysh kur ka lindur në botë. Kjo përgjegjësi përbën themelin moral të shumë prej të drejtave të tjera - kryesisht ekonomike e shoqërore - që instrumentet e Kombeve të Bashkuara po përpiqen gjithashtu t'i përcaktojnë.

Derisa trupi i njerëzimit është një e i pandarë, çdo pjesëtar i tij ka një angazhim që i është besuar qysh kur ka lindur në botë. Kjo përgjegjësi përbën themelin moral të shumë prej të drejtave të tjera - kryesisht ekonomike e shoqërore - që instrumentet e Kombeve të Bashkuara po përpiqen gjithashtu t'i përcaktojnë. Sigurimi i familjes e i shtëpisë, zotërimi i pronës dhe e drejta e jetës private, të gjitha këto i nënkupton një përgjegjësi e tillë. Komuniteti, nga ana e tij, ka detyrime që të sigurojë punë, të kujdeset për shëndetin mendor e fizik, për sigurimin shoqëror, të sigurojë paga të mjaftueshme, çlodhjen e argëtimin, si dhe një mori shërbimesh të tjera që presin me të drejtë prej tij anëtarët individualë të shoqërisë.

Ky parim i përgjegjësisë kolektive nënkupton gjithashtu të drejtën e çdo personi për të pritur që ato kushte kulturore që janë thelbësore për identitetin e tij ose të saj të kenë mbrojtjen e ligjit kombëtar e ndërkombëtar. Ashtu si rezervuari gjenetik në jetën biologjike të njerëzimit e të mjedisit të tij, pasuria e paanë e diversitetit kulturor e arritur në mijëra vjet është jetësore për zhvillimin shoqëror dhe ekonomik të një gjinie njerëzore që në tërësinë e saj po përjeton arritjen e moshës së pjekurisë. Ajo përfaqëson një trashëgim që duhet lejuar të japë frutet e veta në një qytetërim të përbotshëm. Nga njëra anë, shprehjet kulturore duhen mbrojtur që të mos mbyten nga ndikimet materialiste që tani janë mbizotëruese. Nga ana tjetër, kulturave duhet t'u jepet mundësia të ndërveprojnë me njëra-tjetrën në modele qytetërimi që vazhdimisht ndryshojnë, të çliruara nga manipulimet për qëllime politike partiake.

"Drita e njerëzve", thotë Bahá'u'lláh-u, "është Drejtësia. Mos e shuani atë me erërat e kundërta të shtypjes e të tiranisë. Qëllimi i drejtësisë është shfaqja e unitetit në mes njerëzve. Oqeani i urtisë hyjnore gufon brenda kësaj fjale të lartësuar, ndërsa librat e botës nuk mund të bartin kuptimin e saj të brendshëm".

"Qëllimi i drejtësisë
është shfaqja e unitetit
në mes njerëzve".
- Bahá'u'lláh
III

Tekembramja, ristrukturimi ose transformimi i sistemit të Kombeve të Bashkuara do të çojë padyshim në krijimin e një federate botërore të kombeve me organet e veta ligjvënëse, gjyqësore dhe ekzekutive.

Që të drejtat e njeriut, të cilat komuniteti i kombeve është duke i përpunuar, të bëhen norma ndërkombëtare mbizotëruese, kërkohet një ripërcaktim themelor i marrëdhënieve njerëzore. Konceptet e sotme për atë që është e natyrshme dhe e përshtatshme në marrëdhëniet - ndërmjet vetë qenieve njerëzore, midis qenieve njerëzore e natyrës, midis individit e shoqërisë dhe midis pjesëtarëve të shoqërisë e institucioneve të saj - pasqyrojnë nivelet e të kuptuarit ku ka arritur gjinia njerëzore gjatë stadeve të mëparshme e më pak të pjekura të zhvillimit të saj. Në qoftë se njerëzimi po hyn me të vërtetë në moshën e pjekurisë, në qoftë se të gjithë banorët e planetit përbëjnë një popull të vetëm, në qoftë se drejtësia ka për t'u bërë parimi udhëheqës i organizimit shoqëror - atëherë konceptet ekzistuese të lindura nga mosnjohja e këtyre realiteteve që po krijohen duhen ndryshuar.

Lëvizja në këtë drejtim sapo ka filluar. Duke u shpalosur, ajo do të çojë në një kuptim të ri të natyrës së familjes dhe të të drejtave e përgjegjësive të secilit prej pjesëtarëve të saj. Ajo do ta shndërrojë tërësisht rolin e grave në të gjitha nivelet e shoqërisë. Ajo do të ketë një efekt të konsiderueshëm në rindërtimin e qëndrimit të njerëzve ndaj punës dhe për kuptimin e vendit që duhet të zerë veprimtaria ekonomike në jetën e tyre. Ajo do të sjellë ndryshime të thella në qeverisjen e punëve njerëzore dhe në institucionet e krijuara për ta realizuar atë. Ajo do të ndikojë që organizatat joqeveritare, të cilat po përhapen me shpejtësi, të racionalizojnë gjithnjë e më shumë punën e tyre. Ajo do të çojë në krijimin e një legjislacioni detyrues si për mbrojtjen e mjedisit dhe për plotësimin e nevojave të zhvillimit të të gjithë popujve. Tekembramja, ristrukturimi ose transformimi i sistemit të Kombeve të Bashkuara, që kjo lëvizje po sjell tashmë, do të çojë padyshim në krijimin e një federate botërore të kombeve me organet e veta ligjvënëse, gjyqësore dhe ekzekutive.

Pika qendrore e detyrës së rikonceptimit të sistemit të marrëdhënieve njerëzore është procesi që Bahá'u'lláh-u e quan konsultim. "Në të gjitha gjërat është i nevojshëm konsultimi", është këshilla e Tij. "Pjekuria e dhuntisë së të kuptuarit shfaqet përmes konsultimit".

"Në të gjitha gjërat është
i nevojshëm konsultimi Pjekuria
e dhuntisë së të kuptuarit
shfaqet përmes konsultimit".
- Bahá'u'lláh

Tipi i kërkimit të së vërtetës që imponon ky proces shkon shumë përtej modeleve të bisedimeve e të kompromisit që priren të karakterizojnë debatin e sotëm rreth punëve njerëzore. Ai nuk mund të arrihet - në fakt arritja e tij pengohet ashpër - nga kultura e protestës, që është një tjetër tipar gjerësisht mbizotërues i shoqërisë së sotme. Debati, propaganda, metoda e kundërvënies, gjithë aparati i politikës partiake, që kanë qenë për një kohë të gjatë tipare të zakonshme të veprimit kolektiv, janë qenësisht të dëmshme për qëllimin e këtij kërkimi: domethënë për të arritur konsensus për realitetin e një situate të dhënë dhe për mënyrën më të urtë të veprimit midis alternativave që dalin në një moment të dhënë.

Zhvillimi i një shoqërie botërore do të kërkojë një shtrirje kolosale të mundësive për të marrë dije, si për individët dhe për organizatat shoqërore.

Ajo që rekomandon Bahá'u'lláh-u është një proces konsultimi ku çdo pjesëmarrës përpiqet të kapërcejë pikëpamjen e vet, me qëllim që të veprojë si pjesëtar i një organizmi që ka interesat e synimet e veta. Në një atmosferë të tillë çiltërsie e mirësjelljeje, idetë i takojnë jo individit që i ka përdorur ato gjatë diskutimeve, por grupit në tërësi, i cili i pranon, i hedh poshtë ose i ndryshon ato siç gjykon se i shërbejnë më mirë synimit që ndjek. Konsultimi ia arrin qëllimit kur të gjithë pjesëmarrësit mbështesin vendimet që janë arritur, pavarësisht nga mendimet me të cilat ata janë futur në diskutim. Në rrethana të tilla një vendim i mëparshëm mund të rishikohet me lehtësi në qoftë se përvoja tregon se ai ka të meta.

I parë në një dritë të tillë, konsultimi është shprehja vepruese e drejtësisë në punët njerëzore. Ai është kaq jetësor për suksesin e çdo ndërmarrjeje kolektive, saqë duhet të përbëjë një tipar bazë për një strategji të zhvillimit ekonomik e shoqëror që ka shanse t'ia dalë mbanë. Me të vërtetë, pjesëmarrja e njerëzve, nga angazhimi dhe përpjekjet e të cilëve varet suksesi i një strategjie të tillë, bëhet efektive kur konsultimi është bërë parimi organizues i çdo projekti. "Askush nuk mund të arrijë pozitën e tij të vërtetë", thekson Bahá'u'lláh-u, "veçse përmes drejtësisë së tij. Asnjë pushtet muk mund të ekzistojë, veçse përmes unitetit. Asnjë mirëqenie e mbrothësi nuk mund të arrihet, veçse përmes konsultimit".

IV

Detyrat që shtron zhvillimi i një shoqërie botërore kërkojnë të tilla nivele aftësie, të cilat shkojnë tej çdo gjëje që gjinia njerëzore ka qenë në gjendje të grumbullojë deri më sot. Arritja e këtyre niveleve do të kërkojë një shtrirje kolosale të mundësive për të marrë dije, si për individët dhe për organizatat shoqërore. Arsimi për të gjithë do të jetë një kontribues i domosdoshëm në këtë proces ndërtimi kapacitetesh, por kjo përpjekje do të ketë sukses vetëm nëse punët njerëzore do të riorganizohen në mënyrë të tillë që t'u japin mundësi individëve e grupeve në çdo sektor të shoqërisë të fitojnë njohuri dhe t'i aplikojnë ato në ndërtimin e punëve njerëzore.

Kronikat e historisë dëshmojnë se ndërgjegja njerëzore ka qenë e varur nga dy sisteme bazë dijesh, përmes të cilave janë shprehur hap pas hapi mundësitë e saj: nga shkenca dhe feja. Ato kanë vepruar si krijuesit e vërtetë të qytetërimit.

Kronikat e historisë dëshmojnë se ndërgjegja njerëzore ka qenë e varur nga dy sisteme bazë dijesh, përmes të cilave janë shprehur hap pas hapi mundësitë e saj: nga shkenca dhe feja. Përmes këtyre dy faktorëve, është organizuar përvoja e gjinisë njerëzore, është kuptuar mjedisi i saj, janë eksploruar fuqitë e saj të brendshme dhe janë disiplinuar morali dhe jeta e saj intelektuale. Ato kanë vepruar si krijuesit e vërtetë të qytetërimit. Në saje të retrospektivës, është për më tepër e qartë se efektiviteti i kësaj strukture të dyfishtë ka qenë më i madh gjatë atyre periudhave kur feja dhe shkenca, secila në sferën e vet, kanë qenë në gjendje të punojnë në mirëkuptim.

Duke pasur parasysh respektin pothuajse universal që gëzon shkenca në kohën e sotme, kredencialet e saj nuk kanë nevojë për argumentim. Në kontekstin e një strategjie të zhvillimit shoqëror e ekonomik, problemi është më tepër si të organizohet veprimtaria shkencore e teknologjike. Në qoftë se kjo punë shihet kryesisht si fushë e rezervuar për elita të caktuara që jetojnë në një numër të vogël kombesh, është e qartë se hendeku kolosal që një organizim i tillë ka krijuar tashmë midis të pasurve e të varfërve të botës do të vazhdojë të thellohet, duke sjellë ato pasoja rrënuese për ekonominë botërore që kemi vënë në dukje. Me të vërtetë, në qoftë se shumica e njerëzimit do të vazhdojë të shihet kryesisht si përdoruese e produkteve të shkencës e të teknologjisë të krijuara diku gjetkë, atëherë programet e caktuara për t'u shërbyer nevojave të njerëzimit zor se mund të quhen "zhvillim".

Prandaj, një sfidë tepër e rëndësishme - dhe kolosale - është rritja e veprimtarisë shkencore e teknologjike. Instrumente kaq të fuqishme të ndryshimit shoqëror e ekonomik nuk duhet të jenë më pronë e pjesëve të privilegjuara të shoqërisë, por të organizohen në mënyrë të tillë që t'u lejojë të gjithëve të marrin pjesë në një veprimtari të tillë mbi bazën e aftësive. Veç hartimit të programeve që e bëjnë shkollimin e nevojshëm të arritshëm për të gjithë ata që janë të aftë të përfitojnë prej tij, një riorganizim i tillë do të kërkojë krijimin e qendrave efektive të të mësuarit anembanë botës, si institucione që do të rritin mundësitë e popujve të botës për të marrë pjesë në krijimin dhe aplikimin e dijeve. Strategjia e zhvillimit, ndërsa njeh dallimet e gjera të aftësisë individuale, duhet të shtrojë si një objektiv themelor detyrën që t'u japë mundësi të gjithë banorëve të tokës t'u futen mbi një bazë të barabartë proceseve të shkencës e të teknologjisë, të cilat janë një e drejtë e lindur e përbashkët e tyre. Argumentet e zakonshme për ruajtjen e statukuosë bëhen çdo ditë e më pak të pranueshëm, nga që zhvillimi i përshpejtuar i teknologjive të komunikimit e sjell tani informacionin e formimin pranë një numri shumë të madh njerëzish në botë, kudo që mund të jenë ata dhe cilado qoftë prejardhja e tyre kulturore.

Për shumicën dërrmuese të popullsisë së botës, ideja se natyra njerëzore ka një dimension shpirtëror - në fakt identiteti themelor i saj është shpirtëror - është një e vërtetë që nuk ka nevojë të provohet.

Sfidat me të cilat ndeshet njerëzimi në jetën e tij fetare, edhe pse të ndryshme nga karakteri, janë po aq të vështira. Për shumicën dërrmuese të popullsisë së botës, ideja se natyra njerëzore ka një dimension shpirtëror - në fakt identiteti themelor i saj është shpirtëror - është një e vërtetë që nuk ka nevojë të provohet. Ajo është një kuptim i realitetit që mund të zbulohet që në gjurmët e para të qytetërimit dhe që është kultivuar për disa mijëvjeçarë nga secila prej traditave të mëdha fetare të së kaluarës së njerëzimit. Arritjet e saj të qëndrueshme në fushën e së drejtën, në artet e bukura dhe në përmirësimin e marrëdhënieve njerëzore janë ato që i japin përmbajtje e kuptim historisë. Në këtë ose atë formë, shtytjet e fesë ushtrojnë një ndikim të përditshëm në jetën e shumicës së njerëzve mbi tokë dhe, siç e tregojnë në mënyrë dramatike ngjarjet anembanë botës në kohën e sotme, dëshirat që ajo ngjall janë të pashuara e pamasë të fuqishme.

Duhet të jetë e qartë, pra, se çdo përpjekje për të stimuluar progresin njerëzor duhet të synojë të verë në përdorim kapacitete kaq universale e pamasë krijuese. Përse, pra, problemet shpirtërore me të cilat ndeshet njerëzimi nuk kanë qenë në qendër të trajtimit të çështjes së zhvillimit? Përse pjesa më e madhe e përparësisve të programit ndërkombëtar të zhvillimit - madje pjesa më e madhe e bindjeve që qëndrojnë në themel të tyre - janë përcaktuar deri tani nga pikëpamje materialiste për botën, të cilat i mbështesin vetëm pakica të vogla të popullsisë së tokës? Sa peshë mund t'u jepet deklaratave për aderim në parimin e pjesëmarrjes universale, që mohojnë vlerën e së kaluarës kulturore me anë të së cilës pjesëmarrësit identifikojnë veten?

Mund të bëhet vërejtja që, përderisa problemet shpirtërore e morale kanë qenë historikisht të lidhura me doktrina teologjike rivale të cilat nuk u nënshtrohen provave objektive, këto probleme qëndrojnë jashtë kuadrit të preokupacioneve të zhvillimit të komunitetit ndërkombëtar. Për pasojë, t'u veshësh këtyre ndonjë rol të rëndësishëm, do të thotë t'u hapësh derën pikërisht atyre ndikimeve dogmatike që kanë ushqyer konflikte shoqërore dhe kanë blokuar progresin njerëzor. Në këtë argument ka padyshim një të vërtetë. Eksponentët e sistemeve të ndryshme teologjike të botës mbajnë një përgjegjësi të rëndë jo vetëm për reputacionin e keq që ka fituar vetë feja në sytë e shumë mendimtarëve përparimtarë, por edhe për pengesat e shtrembërimet që janë shkaktuar në diskutimin e përjetshëm të njerëzimit rreth kuptimit të shpirtërores. Por sidoqoftë, të konkludosh se përgjigja është të heqësh dorë nga hulumtimi i realitetit shpirtëror dhe të injorosh rrënjët më të thella të motivimit njerëzor, ky është një gabim që vetkuptohet. Efekti i vetëm, në masën që një censurim i tillë është kryer në historinë e kohëve të fundit, ka qenë që artimi i së ardhmes së njerëzimit i është lënë në dorë një ortodoksie të re, sipas së cilës e vërteta është amorale dhe faktet janë të pavarura nga vlerat.

Përgatitja që mund t'u japë mundësi banorëve të tokës të marrin pjesë në prodhimin e pasurisë do të kontribuojë për zhvillimin vetëm në atë masë që një shtytje e tillë ndriçohet nga intuita shpirtërore se t'i shërbesh njerëzimit është pikësynimi i jetës individuale, si dhe i organizimit shoqëror.

Përsa i takon ekzistencës tokësore, shumë prej arritjeve më të mëdha të fesë kanë qenë të karakterit moral. Përmes mësimeve të saj dhe përmes shembujve të jetës njerëzore të ndriçuar nga këto mësime, masa njerëzish në të gjitha epokat kanë zhvilluar aftësinë për të dashuruar. Ato kanë mësuar të disiplinojnë anën shtazore të natyrës së tyre, të bëjnë sakrifica të mëdha për të mirën e përbashkët, të praktikojnë ndjesën, shpirtmadhësinë e besimin, të përdorin pasurinë dhe burime të tjera për t'i shërbyer përparimit të qytetërimit. Janë ngritur sisteme institucionale për t'i shndërruar këto arritje morale në norma të jetës shoqërore në një shkallë të gjerë. Edhe pse të errësuara nga mbishtresa dogmatike dhe të devijuara nga konflikte sektare, shtysat shpirtërore që janë vënë në lëvizje nga figura të tilla të jashtzakonshme si Krishna, Moisiu, Buda, Zoroastri, Jesui e Muhameti kanë ushtruar ndikimin më të thellë në qytetërimin e karakterit njerëzor.

Pra, përderisa sfida është të rriten aftësitë e njerëzimit përmes një zgjerimi të madh të mundësive për të fituar dije, strategjia që mund ta bëjë të mundur këtë duhet ndërtuar rreth një dialogu të vazhdueshëm e intensiv midis shkencës e fesë. Eshtë - ose duhet të jetë në kohën e tanishme - një e vërtetë e rëndomtë që, në çdo sferë të veprimtarisë njerëzore e në çdo nivel, intuitat e aftësitë që kushtëzojnë arritjet shkencore mund të aplikohen në mënyrë të përshtatshme vetëm duke u mbështetur në forcën e angazhimit shpirtëror e të parimit moral. Njerëzit kanë nevojë, për shembull, të mësojnë si të ndajnë faktin nga hamendja - në të vërtetë si të bëjnë dallimin midis pikëpamjeve subjektive dhe realitetit objektiv; se gjer në ç'shkallë individët e institucionet e pajisura në këtë mënyrë mund të kontribuojnë për progresin njerëzor, kjo do të varet, sidoqoftë, nga fakti sesa ata i janë përkushtuar së vërtetës dhe sa të shkëputur janë prej tundimeve të interesave e të pasioneve të veta. Një aftësi tjetër që shkenca duhet të kultivojë në të gjithë njerëzit është që ata të mendojnë sipas konceptit të evolucionit, duke përfshirë edhe vetë procesin historik; por, që ky avancim intelektual të kontribuojë në analizë të fundit për të stimuluar zhvillimin, perspektiva e tij nuk duhet të errësohet nga paragjykime të racës, të kulturës, të seksit ose të besimeve sektare. Po kështu, përgatitja që mund t'u japë mundësi banorëve të tokës të marrin pjesë në prodhimin e pasurisë do të kontribuojë për zhvillimin vetëm në atë masë që një shtytje e tillë ndriçohet nga intuita shpirtërore se t'i shërbesh njerëzimit është pikësynimi i jetës individuale, si dhe i organizimit shoqëror.

V

Roli më i rëndësishëm që mund të luajnë përpjekjet ekonomike në zhvillimin është që t'i pajisin njerëzit dhe institucionet me mjetet përmes të cilave ata mund të përmbushin qëllimin e vërtetë të zhvillimit: dmth, të hedhin themelet për një rend të ri shoqëror që mund të kultivojë potencialet e pakufizuara që fshihen në ndërgjegjen njerëzore.

Eshtë pikërisht në kontekstin e ngritjes së nivelit të kapacitetit njerëzor përmes përhapjes së dijes në të gjitha nivelet që duhen trajtuar problemet ekonomike me të cilat ndeshet njerëzimi. Siç e ka treguar përvoja e dhjetëvjeçarëve të fundit, përpjekjet dhe përfitimet materiale nuk mund të jenë qëllime në vetvete. Vlera e tyre është jo vetëm që t'i sigurojnë njerëzimit nevojat bazë për banesë, për ushqim, për shëndetin e të tjera si këto, por edhe që të zhvillojnë më tej aftësitë njerëzore. Roli më i rëndësishëm që mund të luajnë përpjekjet ekonomike në zhvillimin është, pra, që t'i pajisin njerëzit dhe institucionet me mjetet përmes të cilave ata mund të përmbushin qëllimin e vërtetë të zhvillimit: dmth, të hedhin themelet për një rend të ri shoqëror që mund të kultivojë potencialet e pakufizuara që fshihen në ndërgjegjen njerëzore.

Mendimi ekonomik ndodhet përpara sfidës që të pranojë pa mëdyshje këtë qëllim të zhvillimit - dhe rolin e vet për të inkurajuar krijimin e mjeteve për arritjen e tij. Vetëm kështu ekonomia dhe shkencat e lidhura me të mund ta çlirojnë veten nga pesha e shqetësimeve ekonomike që ua largojnë tani vëmendjen dhe të shprehin potencialin e tyre si mjete jetësore për arritjen e mirëqenies njerëzore në kuptimin e plotë të fjalës. Në asnjë fushë tjetër nuk është më e dukshme nevoja për një dialog rigoroz midis punës së shkencës dhe intuitave të fesë.

Problemi i varfërisë është një shembull i përshtatshëm. Propozimet që synojnë ta trajtojnë këtë mbështeten në bindjen se ekzistojnë, ose mund të krijohen me përpjekjet shkencore e teknologjike, burimet materiale që mund ta zbusin dhe më në fund ta çrrënjosin tërësisht si tipar të jetës njerëzore këtë gjendje që ekziston prej epokash. Një ndër shkaqet kryesore përse një lehtësim i tillë nuk është arritur është se zhvillimi i nevojshëm shkencor e teknologjik i përgjigjet një kompleksi përparësish që janë të lidhura vetëm në mënyrë tangenciale me interesat reale të shumicës së njerëzimit. Eshtë i nevojshëm një rishikim rrënjësor i këtyre përparësive, në qoftë se duam që bota të çlirohet përfundimisht nga barra e varfërisë. Kjo bën të nevojshëm një kërkim të caktuar për vlera të drejta, kërkim që do të verë në një provë të vështirë rezervat shpirtërore dhe ato shkencore të njerëzimit. Feja do të pengohet rreptësisht për të kontribuar në këtë ndërmarrje të përbashkët sakohë ajo mbetet rob i doktrinave sektare, që nuk bëjnë dot dallimin midis të kënaqurit e pasivitetit dhe që predikojnë se varfëria është një tipar i vetë jetës tokësore, shpëtimi prej së cilës është vetëm në botën tjetër. Që të marrë pjesë efektivisht në luftën për mirëqenien e njerëzimit, shpirti fetar duhet të gjejë në Burimin e frymëzimit prej të cilit rrjedhin koncepte e parime të reja shpirtërore, të përshtatshme për një epokë që kërkon të vendosë unitetin e drejtësinë në punët njerëzore.

Gjithnjë më shumë po pranohet se bota ka nevojë të ngutshme për një "etikë pune" të re. Në qoftë se puna kryhet me vetëdije në frymën e shërbimit ndaj njerëzimit, thotë Bahá'u'lláh-u, ajo është një formë lutjeje, një mjet për të adhuruar Perëndinë.

Papunësia ngren probleme të ngjashme. Në një pjesë të madhe të mendimit të sotëm, koncepti i punës është reduktuar në shkallë të gjerë në një veprimtari fitimprurëse që ka si qëllim të sigurojë mjetet për përdorimin e të mirave të disponueshme. Sistemi vepron në rreth të mbyllur: blerja e konsumi çojnë në ruajtjen e në rritjen e prodhimit të mallrave dhe, për rrjedhojë, kontribuojnë për të krijuar vende pune të paguara. Të marra veç e veç, të gjitha këto veprimtari janë thelbësore për mirëqenien e shoqërisë. Por koncepti i përgjithshëm është sidoqoftë i gabuar, dhe kjo mund të shihet si në apatinë që vëzhguesit shoqërorë vënë re në masën e të punësuarve kudo dhe në demoralizimin e ushtrisë gjithnjë në rritje të të papunëve.

Prandaj nuk është për t'u çuditur që gjithnjë më shumë po pranohet se bota ka nevojë të ngutshme për një "etikë pune" të re. Edhe këtu vetëm ide të lindura nga ndërveprimi krijues i sistemeve shkencore e fetare të dijes mund të sjellin një rishikim kaq themelor të zakoneve e qëndrimeve. Në dallim nga kafshët, të cilat për të jetuar varen nga ajo që jep në mënyrë të gatshme mjedisi, qeniet njerëzore janë të detyruara të shprehin aftësitë kolosale që fshihen brenda tyre përmes punës prodhuese që ka si synim të plotësojë nevojat e tyre dhe ato të të tjerëve. Duke vepruar kështu, ato marrin pjesë, në një nivel sado modest, në proceset e përparimit të qytetërimit. Ato përmbushin synime që i bashkojnë me njerëz të tjerë. Në qoftë se puna kryhet me vetëdije në frymën e shërbimit ndaj njerëzimit, thotë Bahá'u'lláh-u, ajo është një formë lutjeje, një mjet për të adhuruar Perëndinë. Çdo njeri ka aftësinë që ta shohë veten e tij ose të saj në këtë dritë, dhe pikërisht kësaj aftësie të patjetërsueshme të vetes duhet t'i bëjë thirrje strategjia e zhvillimit, cilado qoftë natyra e qëllimeve që ndiqen, cilido qoftë shpërblimi që ato premtojnë. Çdo perspektivë më e ngushtë nuk do të nxitë kurrë në popujt e botës ato përmasa përpjekjesh e angazhimi që do të kërkojnë detyrat ekonomike në të ardhmen.

Trajtimet e problemeve ekonomike, instrumentet vendim-marrëse të të cilave nuk mund të pajtohen me faktin që shumë nga sfidat e mëdha janë të karakterit botëror e jo të përmasave lokale, janë të papërshtatshme.

Një sfidë të së njëjtës natyrë ndesh mendimi ekonomik si rezultat i krizës së mjedisit. Tani është provuar me qetësi se teoritë e bazuara në besimin që aftësia e natyrës për të plotësuar çdo kërkesë të qenieve njerëzore nuk ka kufi janë teori mashtruese. Një kulturë që i jep rëndësi absolute rritjes, fitimit dhe plotësimit të nevojave të njerëzve është e detyruar të pranojë se synime të tilla nuk janë në vetvete tregues realistë në përcaktimin e politikës. Edhe trajtimet e problemeve ekonomike, instrumentet vendim-marrëse të të cilave nuk mund të pajtohen me faktin që shumë nga sfidat e mëdha janë të karakterit botëror e jo të përmasave lokale, janë gjithashtu të papërshtatshme.

Shpresa e zjarrtë se kjo krizë morale mund të përballohet në njëfarë mënyre duke sfiduar vetë natyrën, është një provë e dëshpërimit shpirtëror e intelektual që ka shkaktuar kriza. Njohja e faktit se krijimi është një e tërë organike dhe se njerëzimi ka përgjegjësinë të kujdeset për këtë të tërë, edhe pse e mirëpritur, nuk ushtron një ndikim të tillë që mund të krijojë vetvetiu një sistem të ri vlerash në ndërgjegjen e njerëzve. Vetëm një përmbysje në të kuptuarit, si shkencor dhe shpirtëror në kuptimin e plotë të këtyre fjalëve, do t'i japë mundësi gjinisë njerëzore të marrë mbi vete përgjegjësinë që i ngarkon asaj historia.

Të gjithë njerëzve do t'u duhet shpejt a vonë të ringjallin, për shembull, aftësinë e të kënaqurit, të pranojnë disiplinën morale dhe të ripërtërijnë ndjenjën e detyrës që, deri jo shumë kohë më parë, konsideroheshin si aspekte thelbësore të të qënit njeri. Në mënyrë të përsëritur gjatë historisë, mësimet e Themeluesve të feve të mëdha kanë qenë në gjendje t'i ngulitin këto cilësi të karakterit në masat e njerëzve që i përgjigjeshin mesazhit të tyre. Vetë këto cilësi janë edhe më jetësore sot, por shprehja e tyre duhet të marrë tani një formë që përputhet me moshën e pjekurisë së njerëzimit. Edhe këtu, sfida që qëndron para fesë është që ajo ta çlirojë veten nga fiksacionet e së kaluarës: të kënaqurit nuk është fatalizëm; të qënit i moralshëm nuk ka asgjë të përbashkët me puritanizmin jetëmohues, që aq shpesh i ka lejuar vetes të flasë në emër të moralit; dhe një përkushtim i vërtetë ndaj detyrës ngjall jo ndjenjën e vetëkënaqësisë, por ndjenjën e vetëdinjitetit.

"Gratë dhe burrat kurdoherë kanë
qenë e do të jenë të barabartë
në sytë e Perëndisë".
- Bahá'u'lláh

Mohimi këmbëngulës për të njohur barazinë e plotë të grave me burrat e bën akoma më të mprehtë sfidën ndaj shkencës e fesë në jetën ekonomike të njerëzimit. Për çdo vëzhgues objektiv parimi i barazisë së sekseve është themelor në çdo mendim realist rreth mirëqenies së ardhme të tokës e të njerëzve të saj. Ai përfaqëson një të vërtetë rreth natyrës njerëzore, e cila ka qenë gjerësisht e panjohur gjatë epokave të fëmijërisë e të adoleshencës së gjinisë njerëzore. "Gratë dhe burrat", thekson me këmbëngulje Bahá'u'lláh-u, "kurdoherë kanë qenë e do të jenë të barabartë në sytë e Perëndisë". Shpirti racional nuk ka gjini, dhe çfarëdo pabarazi shoqërore mund të kenë qenë diktuar nga kërkesat e së kaluarës që kanë mbijetuar, është e qartë se ato nuk mund të justifikohen në një kohë që njerëzimi qëndron në pragun e pjekurisë. Angazhimi për vendosjen e barazisë së plotë midis burrave e grave, në të gjithë sektorët e jetës e në çdo nivel të shoqërisë, do të jetë kushti themelor i suksesit të përpjekjeve për të konceptuar e vënë në jetë një strategji të zhvillimit botëror.

Angazhimi për vendosjen e barazisë së plotë midis burrave e grave, në të gjithë sektorët e jetës e në çdo nivel të shoqërisë, do të jetë kushti themelor i suksesit të përpjekjeve për të konceptuar e vënë në jetë një strategji të zhvillimit botëror.

Në fakt, pikërisht përparimi në këtë fushë, në atë të barazisë midis grave e burrave, do të shërbejë si kriter i suksesit të çdo programi të zhvillimit. Duke pasur parasysh rolin jetësor të veprimtarisë ekonomike në përparimin e qytetërimit, një provë e dukshme e hapit me të cilin po shkon përpara zhvillimi do të jetë shkalla në të cilën grave do t'u hapen rrugët e gjera të përpjekjeve ekonomike. Sfida nuk është thjesht që të sigurohet një shpërndarje e drejtë e mundësive, sado e rëndësishme që të jetë kjo. Ajo kërkon një rishqyrtim themelor të tillë të çështjeve ekonomike që të tërheqë pjesëmarrjen e plotë të një vargu përvojash e intuitash njerëzore të lëna deri tani jashtë diskutimit. Modelet ekonomike klasike të tregjeve impersonale, në të cilat qeniet njerëzore veprojnë si autorë të pavarur zgjedhjesh të drejtuara rreth vetes së tyre, nuk u përshtaten më nevojave të një bote që ka si motiv idealet e unitetit e të drejtësisë. Shoqëria do ta shohë veten të sfiduar gjithnjë më shumë për të zhvilluar modele të reja ekonomike të krijuara prej intuitash që lindin nga kuptimi dashamirës i përvojës së përbashkët, nga bindja se qeniet njerëzore jetojnë në marrëdhënie me njëra-tjetrën dhe nga njohja e rëndësisë thelbësore të rolit të familjes e të komunitetit për mirëqenien shoqërore. Një përmbysje e tillë intelektuale - shumë altruiste e jo me fokus te vetvetja - duhet të mbështetet shumë në ndjenjat shpirtërore e ato shkencore të gjinisë njerëzore, dhe mijëvjeçarë përvoje i kanë përgatitur gratë të japin ndihmesa thelbësore në përpjekjen e përbashkët.

VI

Të mendosh një transformim të shoqërisë në një shkallë të tillë do të thotë të ngresh si çështjen e pushtetit që mund të ngarkohet për ta kryer atë, ashtu dhe problemin e lidhur pazgjidhmërisht me të, atë të kompetencave që duhet të ketë ky pushtet. Ashtu si dhe çështjet e tjera të integrimit të përshpejtuar të planetit e të popullsisë së tij, këta dy terma të njohur ka nevojë të ngutshme të ripërcaktohen.

Sot, në një epokë shumë prej problemeve të ngutshme të së cilës kanë karakter botëror, të ngulësh këmbë në idenë se pushteti do të thotë përfitim për segmente të caktuara të familjes njerëzore, është thellësisht e gabuar në teori dhe nuk i sjell asnjë shërbim praktik zhvillimit shoqëror e ekonomik të planetit.

Gjatë gjithë historisë - dhe megjithë sigurimet e karakterit teologjik e ideologjik që afirmojnë të kundërtën - pushteti ka qenë ushtruar gati gjithmonë si një privilegj që gëzojnë persona ose grupe të caktuar. Shpeshherë ai, me të vërtetë, ka qenë shprehur praktikisht në mjete që përdoreshin kundër të tjerëve. Ky interpretim i pushtetit është bërë një tipar i brendshëm i kulturës së ndarjes e të konfliktit, që ka karakterizuar gjininë njerëzore gjatë disa mijëvjeçarëve të kaluar, cilatdo të kenë qenë orientimet sociale, fetare ose politike që kanë pasur epërsi në epoka të caktuara, në pjesë të caktuara të botës. Në përgjithësi, pushteti ka qenë një atribut i individëve, i fraksioneve, i popujve, i klasave e i kombeve. Ai ka qenë një atribut më shumë i burrave sesa i grave. Efekti kryesor ka qenë se ai u ka dhënë atyre që e gëzonin mundësinë për të akumuluar, për t'u lartësuar, për të sunduar, për të rezistuar, për të fituar.

Proceset historike që kanë rezultuar nga kjo kanë qenë shkaku si i dështimeve rrënuese që kanë prekur mirëqenien njerëzore, ashtu dhe i përparimeve të jashtzakonshme të qytetërimit. Të vlerësosh përfitimet do të thotë të njohësh gjithashtu edhe dështimet, si dhe kufizimet e qarta të skemave të sjelljes që i kanë shkaktuar të dyja këto. Zakonet dhe qëndrimet që lidhen me përdorimin e pushtetit, të cilat janë krijuar në epokat e gjata të fëmijërisë e të adoleshencës së njerëzimit, kanë arritur kufijtë e fundit të efektivitetit të tyre. Sot, në një epokë shumë prej problemeve të ngutshme të së cilës kanë karakter botëror, të ngulësh këmbë në idenë se pushteti do të thotë përfitim për segmente të caktuara të familjes njerëzore, është thellësisht e gabuar në teori dhe nuk i sjell asnjë shërbim praktik zhvillimit shoqëror e ekonomik të planetit. Ata që ende i përmbahen asaj ideje - dhe ata që në epoka të mëparshme kanë pasur besim në një ide të tillë - i shohin tani planet e tyre të ndeshen me zhgënjime e pengesa të pashpjegueshme. Në shprehjen e tij tradicionale si raport forcash konkurruese, pushteti është po aq i papërshtatshëm për t'iu përgjigjur nevojave të ardhme të njerëzimit, sa ç' do të ishin teknologjitë e lokomotivave të hekurudhave për hedhjen e satelitëve të hapësirës në orbitat rreth tokës.

Kjo analogji është më tepër se një krahasim i thjeshtë. Kërkesat e vetë pjekurisë së saj e nxitin gjininë njerëzore të çlirohet nga ai kuptim e ai përdorim i pushtetit që i ka trashëguar nga e kaluara. Që ajo mund ta bëjë këtë, e provon fakti që, megjithëse mbizotëron koncepti tradicional, njerëzimi ka qenë gjithmonë në gjendje ta konceptojë pushtetin në forma të tjera, jetësore për shpresat e tij. Historia jep fakte të shumta sesi, edhe pse në raste të veçuara e në mënyrë jo të përshtatshme, njerëz të çdo prejardhjeje, gjatë shekujve, kanë ditur të gjejnë në veten e tyre një larmi të madhe burimesh krijuese. Shembulli më i dukshëm ka qenë, ndoshta, pushteti i vetë së vërtetës, një faktor ndryshimi i cili është shoqëruar me disa prej përparimeve më të mëdha në fushën filozofike, fetare, artistike e shkencore të gjinisë njerëzore. Forca e karakterit përbën gjithashtu një tjetër mjet që nxit një reagim njerëzor kolosal, po ashtu siç bën edhe ndikimi i shembullit qoftë në jetën e qenieve njerëzore individuale ose mbi grupet shoqërore. Një forcë tjetër, pothuajse krejt e pavlerësuar, është ajo që do të lindë nga arritja e unitetit, ndikimi i së cilës është "kaq i fuqishëm", sipas fjalëve të Bahá'u'lláh-ut, sa "që mund të ndriçojë gjithë Tokën".

Ndërsa integrimi i njerëzimit shpejtohet, ata që do të zgjidhen në këtë mënyrë do të duhet t'i orientojnë gjithnjë e më shumë përpjekjet e tyre në një perspektivë globale. Jo vetëm në nivelin kombëtar, por edhe në atë lokal, qeverisësit e zgjedhur të punëve njerëzore duhet, sipas pikëpamjes së Bahá'u'lláh-ut, ta konsiderojnë veten përgjegjës për mirëqenien e mbarë njerëzimit.

Institucionet e shoqërisë do të nxjerrin në pah e drejtojnë me sukses potencialet e fshehura në ndërgjegjen e popujve të botës sakohë pushteti do të ushtrohet sipas parimesh që janë në harmoni me interesat në evolucion të vazhdueshëm të gjinisë njerëzore që po arrin me shpejtësi pjekurinë. Parime të tilla përfshijnë detyrimin e atyre që janë në pushtet: për të fituar besimin, respektin dhe mbështetjen e vërtetë të atyre, veprimet e të cilëve ata përpiqen të qeverisin; për t'u konsultuar hapur e sa më shumë që të jetë e mundur me të gjithë ata, interesat e të cilëve preken nga vendimet që merren; për të vlerësuar në mënyrë objektive si nevojat reale dhe aspiratat e komuniteteve të cilave u shërbejnë; për të përfituar nga përparimi shkencor e moral, me qëllim që të përdorin si duhet burimet e komunitetit, duke përfshirë energjitë e pjestarëve të tij. As edhe një parim i autoritetit efektiv nuk është aq i rëndësishëm sa përparësia që i duhet dhënë ndërtimit e ruajtjes së unitetit midis pjesëtarëve të një shoqërie dhe anëtarëve të institucioneve administrative të saj. Ne iu referuam më lart çështjes së angazhimit për të kërkuar drejtësi në të gjitha gjërat, e cila lidhet ngushtë me këtë.

Eshtë e qartë se parime të tilla mund të veprojnë vetëm në kuadrin e një kulture thelbësisht demokratike për nga fryma e metoda e saj. Por të pohosh këtë, nuk do të thotë të mbështesësh ideologjinë e partijësisë, që kudo ka marrë në mënyrë abuzive emrin e demokracisë dhe që, pavarësisht nga ndihmesat e rëndësishme që ka dhënë në të kaluarën për progresin njerëzor, sot e sheh veten të zhytur në cinizëm, apati e korruptim që ajo vetë i ka shkaktuar. Në zgjedhjen e atyre që do të marrin vendime kolektive në emër të saj, shoqëria nuk ka nevojë dhe nuk shërbehet mirë nga teatri politik i emërimeve, i kandidaturave, i fushatave elektorale, i peshkimit të votave. Të gjithë popujt janë të aftë që, sa më shumë formohen e binden se programet që u propozohen u shërbejnë interesave të tyre të vërteta të zhvillimit, të adoptojnë procedura elektorale që do të përsosin gradualisht zgjedhjen e organizmave vendim-marrëse të tyre.

Ndërsa integrimi i njerëzimit shpejtohet, ata që do të zgjidhen në këtë mënyrë do të duhet t'i orientojnë gjithnjë e më shumë përpjekjet e tyre në një perspektivë globale. Jo vetëm në nivelin kombëtar, por edhe në atë lokal, qeverisësit e zgjedhur të punëve njerëzore duhet, sipas pikëpamjes së Bahá'u'lláh-ut, ta konsiderojnë veten përgjegjës për mirëqenien e mbarë njerëzimit.

VII

Një strategji botërore e zhvillimit, që do të përshpejtojë arritjen e moshës së pjekurisë nga njerëzimi, duhet të bazohet në pranimin pa kushte të njëshmërisë së njerëzimit, në angazhimin për të vendosur drejtësinë si parimin organizues të shoqërisë, si dhe në vendosmërinë për të shfrytëzuar në maksimum mundësitë që një dialog sistematik midis gjenisë shkencore e fetare mund të krijojë për lulëzimin e kapacitetit njerëzor.

Detyra e krijimit të një strategjie botërore të zhvillimit, që do të përshpejtojë arritjen e moshës së pjekurisë nga njerëzimi, përbën një sfidë për të ristrukturuar në themel të gjitha institucionet e shoqërisë. Protagonistët të cilëve u drejtohet sfida janë të gjithë banorët e planetit: mbarë gjinia njerëzore, anëtarët e institucioneve qeverisëse në të gjitha nivelet, personat që shërbejnë në organizma të koordinimit ndërkombëtar, shkencëtarët dhe mendimtarët e fushave shoqërore, të gjithë ata që kanë talente artistike ose mundësi futjeje në mjetet e komunikimit, si dhe drejtuesit e organizatrave joqeveritare. Reagimi që kërkohet duhet të bazohet në pranimin pa kushte të njëshmërisë së njerëzimit, në angazhimin për të vendosur drejtësinë si parimin organizues të shoqërisë, si dhe në vendosmërinë për të shfrytëzuar në maksimum mundësitë që një dialog sistematik midis gjenisë shkencore e fetare mund të krijojë për lulëzimin e kapacitetit njerëzor. Kjo ndërmarrje kërkon rimendimin rrënjësor të shumë prej koncepteve e supozimeve që drejtojnë aktualisht jetën shoqërore dhe ekonomike. Ajo duhet kombinuar gjithashtu me bindjen se, sado i gjatë që të jetë procesi dhe çfarëdo dështimesh që mund të ndeshë ai, qeverisja e punëve njerëzore mund të kryhet në rrugë që u shërbejnë nevojave reale të njerëzimit.

Vetëm në qoftë se fëmijërisë kolektive të njerëzimit me të vërtetë i ka ardhur fundi dhe po agon epoka e pjekurisë së tij, një perspektivë e tillë është më shumë se një mirazh tjetër utopik. Të imagjinosh se një përpjekje e përmasave të tilla mund të kryhet nga kombe e popuj të dëshpëruar e antagonistë, kjo vjen në kundërshtim me çdo lloj urtie. Vetëm në qoftë se, siç thotë Bahá'u'lláh-u që është rasti, rrjedha e evolucionit shoqëror ka arritur në një prej atyre pikave kthesë vendimtare, përmes të cilave të gjitha dukuritë e ekzistencës vihen papritur në lëvizje drejt stadesh të reja të zhvillimit të tyre, një mundësi e tillë mund të konceptohet. Një bindje e thellë se pikërisht një transformim kaq i madh në ndërgjegjen njerëzore është duke u zhvilluar ka frymëzuar pikëpamjet e parashtruara në këtë deklaratë. Të gjithë atyre që shohin në të shtysa të njohura që vijnë nga brendia e vetë zemrave të tyre, fjalët e Bahá'u'lláh-ut u japin siguri se Perëndia në këtë kohë të pashoqe e ka pajisur njerëzimin me rezerva shpirtërore krejt të barabarta me sfidën:

Një botë po vdes dhe një botë e re po lufton për të lindur. Zakonet, qëndrimet dhe institucionet e akumuluara gjatë shekujve po u nënshtrohen provave që janë të nevojshme për zhvillimin njerëzor, siç janë edhe të pashmangshme.

"O ju që banoni në qiej e mbi tokë! Eshtë shfaqur ajo që kurrë më parë nuk qe shfaqur".

"Kjo është Dita në të cilën favoret më të çmuara të Perëndisë janë derdhur mbi njerëzit, Dita në të cilën hiri i Tij më i fuqishëm u është futur të gjitha gjërave të krijuara".

Trazira që po trondit tani punët njerëzore është e pashoqe dhe shumë prej pasojave të saj janë pamasë shkatërrimtare. Rreziqe të paimagjinuara gjatë tërë historisë janë grumbulluar rreth një njerëzimi të hutuar. Por gabimi më i madh që mund të bënte udhëheqja botërore në këto rrethana do të ishte të lejonte që kriza të mbjellë dyshim për rezultatin përfundimtar të procesit që po kryhet. Një botë po vdes dhe një botë e re po lufton për të lindur. Zakonet, qëndrimet dhe institucionet e akumuluara gjatë shekujve po u nënshtrohen provave që janë të nevojshme për zhvillimin njerëzor, siç janë edhe të pashmangshme. Nga popujt e botës kërkohet njëfarë besimi e vendosmërie për të vënë në lëvizje energjitë kolosale me të cilat Krijuesi i të gjitha gjërave ka pajisur këtë pranverë shpirtërore të gjinisë njerëzore. "Jini të bashkuar në këshillim", është thirrja e Bahá'u'lláh-ut,

"jini një në mendime. Le të jetë çdo mëngjes më i mirë se vigjilja e tij dhe çdo e nesërme më e pasur se e djeshmja e saj. Merita e njeriut qëndron te shërbimi e virtyti, dhe jo në shkëlqimin e begatisë e të pasurisë. Kini kujdes që fjalët tuaja të spastrohen nga fantazitë e kota e nga dëshirat tokësore dhe që veprat tuaja të dëliren nga dinakëria e dyshimi. Mos e harxhoni pasurinë e jetëve tuaja të çmuara duke rendur pas afeksionesh të liga e të shthurura, as mos lejoni që përpjekjet tuaja të shpenzohen për të mbështetur interesat tuaja personale. Jini zemërgjerë në ditët tuaja të begatisë dhe të durueshëm në orën e humbjes. Pas fatkeqësisë vjen suksesi dhe pas gëzimit vjen brenga. Ruhuni nga përtacia e nga plogështia, dhe kapuni pas asaj që i sjell përfitim njerëzimit, qofshi të rinj ose pleq, me pozitë të lartë ose të ulët. Hapni sytë të mos mbillni egjrën e mosmarrëveshjes midis njerëzve ose të mbillni gjemba të dyshimit në zemrat e kulluara e të gëzuara".

"Jini të bashkuar në këshillim,
jini një në mendime."
- Bahá'u'lláh

Forca e vullnetit që kërkohet për të kapërcyer barrierat që kanë mbetur, të cilat blokojnë realizimin e ëndrrës shumëshekullore për paqe të përbotshme, duhet stimuluar me një perspektivë begatie në kuptimin e plotë të kësaj fjale, duke zgjuar vetëdijen për mundësitë e mirëqenies shpirtërore e materiale të të gjithë banorëve të planetit. Faza tjetër e përparimit të njerëzimit do të kërkojë një rishikim të thelluar të mendimeve mbizotëruese rreth natyrës e qëllimit të procesit të zhvillimit dhe roleve që u janë caktuar në të protagonistëve të ndryshëm. Detyra e krijimit të një strategjie botërore të zhvillimit, që do të përshpejtojë arritjen e moshës së pjekurisë nga njerëzimi, përbën një sfidë për të ristrukturuar në themel të gjitha institucionet e shoqërisë. Reagimi që kërkohet duhet të bazohet në pranimin pa kushte të njëshmërisë së njerëzimit, në angazhimin për të vendosur drejtësinë si parimin organizues të shoqërisë, si dhe në vendosmërinë për të shfrytëzuar në maksimum mundësitë që një dialog sistematik midis gjenisë shkencore e fetare mund të krijojë për lulëzimin e kapacitetit njerëzor.

Në pragun e mijëvjeçarit të ri, ecja drejt unitetit botëror është bërë një prej tipareve dominuese, gjithpërfshirëse të jetës së planetit. Tani po lind në mënyrë të dukshme një ndërgjegje globale. Një numër gjithnjë e më i madh njerëzish po binden se ndërtimi i një shoqërie planetare paqësore e të drejtë është jo vetëm i mundur, por në fakt është thelbësor për vetë mbijetesën e njerëzimit.

Në të njëjtën kohë, sektorë të rëndësishëm të komunitetit botëror - duke përfshirë mjaft teorisienë shoqërorë, ekonomistë dhe prijës fetarë e laikë - i përmbahen pikëpamjes se qeniet njerë-zore janë në mënyrë të pakorrigjueshme egoiste e agresive, pra të paafta për të ngritur një rend shoqëror të përbotshëm paqësor e përparimtar. Një pikëpamje e tillë cinike për natyrën njerëzore, me qëndrimet e sjelljet që e shoqërojnë, ka kontribuar së tepërmi në sëmundjet nga të cilat vuan shoqëria sot, duke përfshirë varfërinë, papunësinë, konfliktet shoqërore, mbishpenzimin, nacionalizmin shovinist, luftën dhe apatinë morale e shpirtërore. {1}

Në qoftë se Takimi Botëror i Nivelit të Lartë për Zhvillimin Shoqëror duhet të "hedhë themelet e punës së Kombeve të Bashkuara në sferën e zhvillimit shoqëror për brezat që do të vijnë", siç ka sugjeruar Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara {2}, ai duhet t'i njohë të dy këto botëkuptime, duke e kuptuar që ndërsa i pari ngjall frymëzim e vrull për një përparim shoqëror të paparë, i dyti vetëm nxit dyshime e ndarje.

Një mendim i freskët dhe një frymë uniteti duhet sjellë lidhur me çështjet kyçe të Takimit të Nivelit të Lartë. Thirrje për egoizëm të ngushtë material e kombëtar, nga çdo anë që të ngrihen e sido që të formulohen, nuk duhen lejuar të devijojnë procesin e Takimit të Nivelit të Lartë. Do të jetë e nevojshme një vigjilencë e përhershme.

Shkuarja tej ngushtësisë e partikularizmit do të kërkojë nisma të guximshme dhe një kurajë pa precedent nga ana e Komitetit Përgatitor (KomPërg). Përgjegjësia për të rritur mirëqenien e të gjithë anëtarëve të një shoqërie {3} - parimi bazë i mbarëvajtjes shoqërore moderne - duhet shtrirë tani që të përfshijë të gjithë popujt e tokës. Vetëm duke përqafuar parimin e njëshmërisë së njerëzimit, KomPërg mund të sigurojë që diskutimet gjatë tërë procesit përgatitor të përqëndrohen te mirëqenia e mbarë familjes njerëzore, duke e shtrirë kështu konceptin e mirëqenies shoqë-

shoqërore tej kufijve kombëtarë, në të gjithë botën. {4} Prandaj ne kërkojmë nga KomPërg që ta bëjë parimin e njëshmërisë së njerëzimit "temën qendrore unifikuese të Takimit të Nivelit të Lartë"{5}, të shqyrtojë degëzimet e tij për popujt e kombet e tokës dhe ta kthejë atë në programe pune e angazhimesh praktike. {6}

Njëshmëria e njerëzimit, me unitetin në diversitet që rrjedh prej saj, është e zbatueshme si për popujt dhe për kombet e botës. {7} Ai është një standard praktik, në të vërtetë thelbësor, për rregullimin e jetës kolektive të njerëzimit në planetin tonë. Njëshmëria e njerëzimit është në të njëjtën kohë një deklaratë parimore dhe qëllimi i fundit i ekzistencës njerëzore. Ai nënkupton më shumë se vullnet për të kooperuar; ai flet për dëshirën e madhe të njerëzve kudo për një botë të mbushur me një shpirt të tillë bashkësie, shoqërie e dhembshurie saqë mjerimi e degradimi njerëzor, dhuna dhe shtypja do të bëhen të patolerueshme e, më në fund, të pamendueshme. Në një botë të tillë, paqja, drejtësia shoqërore dhe ekonomike, mirëqenia dhe liria do të bëhen rregulli i ditës. Pranimi gjithnjë e më shumë i njëshmërisë së njerëzimit është forca e vetme më e fuqishme që e shtyn botën drejt unitetit.

Në botën tonë gjithnjë e më të ndërvarur, nuk është më e mundur që një popull ose komb të arrijë mirëqenie të qëndrueshme në kurriz të popujve e të kombeve të tjera. Pra, përparimi real në çështjet kyçe të Takimit të Nivelit të Lartë - arritjen e integrimit shoqëror të qëndrueshëm, zbutjen e shkaqeve rrënjësore të varfërisë dhe shtrirjen e punësimit të vazhdueshëm në prodhim - mund të arrihet vetëm përmes atyre strategjive e veprimeve që ushqejnë unitetin si brenda kombeve të botës dhe midis tyre. {8} Një angazhim i fortë në parimin e njëshmërisë së njerëzimit do ta

ndihmojë shumë KomPërg në hartimin e një "strategjie dhe plani veprimi global" {9} për trajtimin e këtyre çështjeve kyçe.

Një komponent i rëndësishëm i kësaj Strategjie e Plani Veprimi Global do të jenë, padyshim, edukimi dhe programet e përgatitjes. Këto programe duhet të mbështesin parimin e njëshmërisë së njerëzimit dhe të ndihmojnë që të kuptohet progresi i papërmbajtshëm, edhe pse i trazuar, i qytetërimit drejt integrimit global e unitetit botëror. {10} Vetëm kur popujt e planetit ta përqafojnë këtë parim dhe të shohin në ndryshimet e mëdha që po përfshijnë shoqërinë shenjat e integrimit, ndër ta do të zhvillohet një ndjenjë besimi për të ardhmen, ata do të duan të sakrifikojnë për të mirën e përbashkët dhe do të jenë në gjendje të luajnë një rol aktiv e konstruktiv në komunitetin lokal, kombëtar e, më në fund, në atë botëror. Aftësia për të menduar në mënyrë globale po bëhet gjithnjë e më shumë një premisë e zhvillimit shoqëror dhe ekonomik të çdo kombi e populli. Sepse në një ndërgjegje të tillë globale i kanë rrënjët dija, qëndrimet dhe zhdërvjelltësitë që nevojiten për një funksionim efektiv në botën tonë që po integrohet me shpejtësi.

Prandaj Komuniteti Ndërkombëtar Bahá'í kërkon nga KomPërg të hedhë poshtë justifikimet e egoizmit të ngushtë material e kombëtar dhe të adoptojë njëshmërinë e njerëzimit si gurin e provës moral e etik për strateginë dhe planin e veprimit global të zhvillimit shoqëror, që propozohet. Përqafimi i një parimi të tillë unifikues do të bëjë më të lehtë si zbulimin dhe zbatimin e zgjidhjeve të qëndrueshme për problemet mbizotëruese të zhvillimit shoqëror që qëndrojnë para Takimit të Nivelit të Lartë. Sepse vetëm në rast se popujt e botës do ta shohin planetin si një atdhe dhe të gjithë banorët e tij si një popull, vetëm atëherë do të lindë vizioni, integriteti moral e angazhimi që janë të nevojshëm për të përballkuar kompleksin e sfidave të zhvillimit shoqëror. Atëherë dhe vetëm atëherë njerëzimi do të jetë në gjendje të ngrejë një rend shoqëror të vetëm, kufijt e të cilit janë ato të planetit. Duke iu referuar epokës sonë, Bahá'u'lláh-u ka shkruar "Mos u mburr se do vendin tënd, por se do gjithë njerëzimin".

1. "Varfëria ... e vlerave" dhe "ndjenja e pasigurisë dhe e dyshimit", të cilat iu paraqitën Sektorit Ministerial të Nivelit të Lartë të Këshillit Ekonomik e Shoqëror (E/1993/102, # 5), janë në mënyrë të padiskutueshme rezultat i këtij botëkuptimi.
2. Nga mesazhi i Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së Butros Butros-Ghali, dërguar sesionit organizativ të Komitetit Përgatitor të Takimit Botëror të Nivelit të Lartë për Zhvillimin Shoqëror më 12 prill 1993.
3. Ky parim është aplikuar, me më shumë ose më pak sukses, nga kombe anembanë planetit. (Shih, për shembull, A/Conf. 166/PC/6, #23).
4. Angazhimi i KomPërg për të ushqyer "një vizion të ri zhvillimi për të gjitha shoqëritë, duke u përqëndruar në nevojat e popullit" (E/1993/102, #1) do të mund të mbështetej duke adoptuar njëshmërinë e njerëzimit si parimin bazë të atij vizioni.
5. E/1993/77, #86.
6. Raporti i Takimit të Ekspertëve për Integrimin Shoqëror (A/Conf. 166/PC/8, #66) pohon se "ka nevojë të ngutshme që komuniteti botëror të njohë trashëgiminë e të ardhmen e vet të përbashkët dhe të veprojë mbi bazën e respektit të ndërsjelltë dhe të ndjenjës së përgjegjësisë së përbashkët për dinjitetin e të gjithë popullsisë së botës".
7. E/1993/77, #80 pohon se "Sistemi i OKB-së ka ende nevojë të shqyrtojë një varg çështjesh që kanë të bëjnë me nocionin e unitetit në diversitet"; ndërsa Raporti i Takimit të Ekspertëve për Integrimin Shoqëror (A/Conf. 166/PC/8, #29) sugjeron se "ne nuk mund ta konceptojmë integrimin e suksesshëm ndryshe, veçse të bazuar në pranimin e diversitetit e të pluralizmit".
8. Kjo pikë përmbahet në disa vende të dokumenteve përgatitore, për shembull: "stimulimi i solidaritetit brenda vendeve e midis tyre për të luftuar privacionet e diskriminimin ... njohja nga kombet e botës se të gjitha ato janë bashkarisht të interesuara për progresin shoqëror dhe stabilitetin shoqëror të njëra-tjetrës" (E/1993/77, #86); dhe "{g}lobalizimi - apo ndërvarësia në rritje, anembanë botës, e rrymave, e problemeve, e mënyrave të sjelljes dhe e vendimeve - është një tjetër tipar i evolucionit të shoqërive të sotme" (A/Conf. 166/PC/6, #19).
9. Kjo strategji dhe plan veprimi global - krahas një Deklarate të Takimit të Nivelit të Lartë që të shprehë "parime, orientime e objektiva për zhvillimin shoqëror" - rekomandohet në Raportin e Sekretarit të Përgjithshëm (A/Conf. 166/PC/6, #163-169). Asaj i referohet gjithashtu Kryetari i Komitetit Përgatitor, Ambasadori Juan Somavia, duke e cilësuar si një "Program për popullin" (fjala në Komitetin e Tretë, 21 tetor 1993). Po kështu, Sektori Ministerial i Nivelit të Lartë i Këshillit Ekonomik e Shoqëror (E 1993/102, # 8) e çon më tej këtë ide duke sugjeruar që "Takimi i Nivelit të Lartë mund të adoptonte një deklaratë politike që të përcaktonte natyrën jetësore të krizës shoqërore me një strategji e plan veprimi global për t'i kthyer vlerat e përbashkëta në plane e angazhime praktike e të realizueshme"; edhe Raporti i Sesionit të Tryezës së Rrumbullakët Veri Jug (Kombet e Bashkuara dhe Institucionet e Breton Uds [Bretton Woods]: Sfida të reja për Shekullin e 21-të, shtator 1993) rekomandon që Takimi Botëror i Nivelit të Lartë të miratojë një "Kartë Sociale Botërore".
10. Për një shqyrtim më të hollësishëm të programeve të edukimit dhe për fushatat e ndërgjegjmërisë publike që e përmbajnë këtë parim, shih Qytetaria Botërore: Një Etikë Globale për Zhvillim të Pandërprerë, nga Komuniteti Ndërkombëtar Bahá'í.

VIZIONI  I  QYTETARISË  BOTËRORE

Sfida më e madhe me të cilën ndeshet komuniteti botëror duke iu përveshur vënies në jetë të Programit 21 është të çlirojë burimet kolosale financiare, teknike, njerëzore e morale që kërkohen për një zhvillim të pandërprerë. Këto burime do të çlirohen vetëm kur popujt e botës të zhvillojnë një ndjenjë të thellë përgjegjësie për fatet e planetit dhe për mirëqenien e mbarë familjes njerëzore.

Kjo ndjenjë përgjegjësie mund të lindë vetëm nga pranimi i njëshmërisë së njerëzimit dhe do të mbështetet vetëm nga një vizion me prirje drejt njësimit i një shoqërie botërore paqësore, të mbarë. Pa një etikë të tillë globale, njerëzit nuk do të jenë në gjendje të bëhen pjesëmarrës aktivë, konstruktivë në procesin mbarëbotëror të një zhvillimi të pandërprerë. ⁽²⁾

Ndërsa Programi 21 siguron një kuadër të domosdoshëm dije shkencore e zhdërvjelltësie teknike për vënien në jetë të një zhvillimi të pandërprerë, ai nuk frymëzon angazhim personal në një etikë globale. Jo se etika dhe vlerat janë injoruar në procesin e Konferencës së Kombeve të Bashkuara për Mjedisin dhe Zhvillimin (KKBMZH). Thirrja për vlera me prirje drejt njësimit u dëgjua gjatë tërë këtij procesi, që nga kryetarë shtetesh deri te zyrtarë të OKB-së, përfaqësues të organizatave joqeveri­tare (OJQ) dhe qytetarë individualë. Në mënyrë të veçantë, konceptet e «unitetit në diversitet», të «qytetarisë botërore» dhe të «qytetërimit tonë të përbashkët» u theksuan për të shërbyer si mbështetje etike për Programin 21 dhe Deklaratën e Rios. ⁽³⁾

Komuniteti botëror ka arritur, kështu, një marrëveshje bazë për nevojën e një etike globale për t'i dhënë jetë Programit 21.

Ne sugjerojmë që termi qytetari botërore të adoptohet për të  përfshirë tërësinë e parimeve, të vlerave, të qëndrimeve e të sjelljes që duhet të përqafojnë popujt e botës në mënyrë që të realizohet zhvillimi i pandërprerë.

Qytetaria botërore fillon me pranimin e njëshmërisë së familjes njerëzore dhe të ndërlidhurisë së kombeve të «tokës, shtëpisë sonë» ⁽⁴⁾. Ndërsa inkurajon një patriotizëm të shëndet­shëm e të ligjshëm, ajo këmbëngul gjithashtu për një besnikëri më të gjerë, për dashurinë ndaj njerëzimit si një e tërë. Por ajo nuk nënkupton heqjen dorë nga besnikëritë e ligjshme, ndalimin e diversitetit kulturor, eliminimin e autonomisë kombëtare dhe as imponimin e uniformitetit. Tipari dallues i saj është «uniteti në diversitet».  Qytetaria botërore përfshin parimet e drejtësisë shoqërore dhe ekonomike, si brenda dhe midis kombeve; vendim-marrjen joantagoniste në të gjitha nivelet e shoqërisë; barazinë e sekseve; harmoninë raciale, etnike, kombëtare e fetare; dhe gatishmërinë për të bërë sakrifica për të mirën e përbashkët.  Aspekte të tjera të qytetarisë botërore — dhe secili prej tyre mbështet nderin e dinjitetin njerëzor, mirëkuptimin, miqësinë, kooperimin, besueshmërinë, dhemb­shurinë dhe një dëshirë për të shërbyer — mund të deduktohen nga ato që përmenden më sipër. Disa prej këtyre parimeve ⁽⁵⁾ janë shtjelluar në Programin 21 — por shumë prej tyre mungojnë në mënyrë të dukshme. Për më tepër, nuk ka një kuadër të përgjithshëm konceptual, në të cilin ato të mund të harmonizohen e të shpallen.

Edukimi i qytetarisë botërore është një strategji praktike për t'i dhënë rrugë zhvillimit të pandërprerë. Sa kohë raportet shoqërore, politike dhe ekonomike karakterizohen nga mungesa e unitetit, antagonizmi e provincializmi, nuk mund të vendoset një model i qëndrueshëm zhvillimi. ⁽⁶⁾  Më se një shekull më parë Bahá'u'lláh-u paralajmëronte, «Mirëqenia e njerëzimit, paqja dhe siguria e tij janë të paarritshme, në qoftë se e përderisa nuk do të jetë vendosur në mënyrë të patundur uniteti i tij». Vetëm mbi një bazë uniteti, harmonie e mirëkuptimi të vërtetë midis popujve e kombeve të botës mund të ngrihet një shoqëri globale e qëndrueshme.

Prandaj ne rekomandojmë që qytetaria botërore të mësohet në çdo shkollë dhe që njëshmëria e njerëzimit — parimi që qëndron në themel të qytetarisë botërore — të pohohet vazhdimisht në çdo komb.

Koncepti i qytetarisë botërore nuk është i ri për komunitetin botëror. Ai është i nënkuptuar dhe i shprehur hapur në një numër të madh dokumentesh, kartash e marrëveshjesh të OKB-së, duke përfshirë fjalët e hyrjes të vetë Kartës së OKB-së: «Ne popujt e Kombeve të Bashkuara...». Ai është përhapur tashmë anembanë botës

përmes gjithfarë kulturave nga OJQ, akademikë, grupe qytetare, prezantues, programe edukative, artistë e mjete të informimit publik. Këto përpjekje janë të rëndësishme, por ato duhen rritur shumë. Një fushatë e planifikuar dhe e drejtuar me kujdes për të ngulitur qytetarinë botërore, që të përfshijë të gjithë sektorët e shoqërisë — lokalë, kombëtarë e ndërkombëtarë — duhet vënë në zbatim. Ajo duhet ndjekur me të gjithë forcën, kurajën morale e bindjen që Kombet e Bashkuara mund të grumbullojnë.

PËRKRAHJA E QYTETARISË BOTËRORE

Propozimi që vijon për një fushatë të përkrahjes së qytetarisë botërore ⁽⁷⁾ përshtatet në mënyrë të natyrshme në kuadrin e riorientimit të edukimit, të ndërgjegjshmërisë publike dhe të përgatitjes për një zhvillim të pandërprerë, i cili paraqitet në Kreun 36 të Programit 21.

EDUKIMI 

Edukimi — shkollor, jashtëshkollor dhe ai shkollor jo i detyruar — është pa diskutim rruga më efektive për të formuar vlera, qëndrime, sjellje e zhdërvjelltësi, që do t'i pajisin popujt e botës për të vepruar për interesat afatgjatë të planetit e të njerëzimit si një e tërë ⁽⁸⁾.  Kombet e Bashkuara, qeveritë dhe organizmat që merren me edukimin duhet të kërkojnë ta bëjnë parimin e qytetarisë botërore pjesë të edukimit standard të çdo fëmije.

Hollësitë e programeve e të veprimtarive edukative që përfshijnë këtë parim do të ndryshojnë shumë brenda e midis kombeve. Por, në qoftë se qytetaria botërore kuptohet si një parim universal, të gjitha programet duhet të kenë disa aspekte të përbashkëta. Të bazuara në parimin e njëshmërisë së racës njerëzore, ato duhet të kultivojnë tolerancën e vëllazërinë, të edukojnë vlerësimin për pasurinë dhe rëndësinë e sistemeve të ndryshme kulturore, fetare e shoqërore të botës dhe të forcojnë ato tradita që kontribuojnë për një qytetërim të qëndrueshëm, botëror.  Ato duhet të mësojnë parimin e «unitetit në diversitet», si kyçi për të forcuar e begatuar si kombet dhe komunitetin botëror. Ato duhet të ushqejnë një etikë të të shërbyerit për të mirën e përbashkët dhe të përçojnë kuptimin si të të drejtave dhe të përgjegjësive të qytetarisë botërore. Këto programe e veprimtari duhet të ndërtohen mbi përpjekjet pozitive të vendit dhe të nxjerrin në pah sukseset e tij të prekshme, duke përfshirë modele të unitetit racial, fetar, kombëtar e etnik.  Ato duhet ta venë theksin te rëndësia e OKB-së në përkrahjen e kooperimit e të mirëkuptimit global; te qëllimet, objektivat dhe

programet e saj universale; te volia e saj e tanishme për popujt e kombet e botës; dhe te roli në rritje që ajo duhet të marrë në këtë botën tonë që po bëhet gjithnjë e më kompakte.

Përpara se të ndërmerret një fushatë për përkrahjen e qytetarisë botërore, do të jetë e nevojshme të zhvillohet e të bihet dakord për një kuptim të përbashkët të këtij koncepti. Komisioni për Zhvillim të Pandërprerë duhet të ngrejë një komitet të posaçëm ose një grup pune që të fillojë të zhvillojë vijat orientuese për qytetarinë botërore dhe të bëjë propozime për futjen e këtij parimi në programet edukative shkollore e jashtëshkollore ekzistuese. Komisioni, nga ana e tij, mund të kërkonte ndihmën e Trupës Këshillimore të Nivelit të Lartë për Zhvillim të Pandërprerë ose të Komitetit Ndëragjencial për Zhvillim të Pandërprerë. Sekretariati i OKB-së mundet madje të vendosë të krijojë një Njësi të Qytetarisë Botërore, të ngjashme me ish Njësinë e Studimeve për Paqën, që të zhvillojë këto vija orientuese dhe të bashkërendojë vënien në jetë të edukimit të qytetarisë botërore në tërë sistemin. Cilado rrugë të zgjidhet, kësaj detyre i duhet dhënë përparësi e madhe.

Qytetaria botërore mund të futet lehtë në të gjitha veprimtaritë e sugjeruara në kreun 36.5. të Programit 21 për riorientimin e edukimit drejt një zhvillimi të pandërprerë. Disa shembuj për ilustrim:

Trupa këshillimore kombëtare/tavolina të rrumbullakta (36.5.c) do të lehtësonin futjen e qytetarisë botërore në programet edukative brenda vendit.

            •     Programet përgatitore para e gjatë shërbimit për të gjithë mësuesit, administratorët, planifikuesit e edukimit dhe për edukatorët jashtëshkollorë (36.5.d) duhet ta përfshijnë parimin e qytetarisë botërore në programet e tyre.

•     Materialet edukative për zhvillimin e pandërprerë, të nxjerra nga organizmat e OKB-së, duhet të inkurajojnë qytetarinë botërore (36.5.g), siç duhet të bëjnë edhe materialet rreth Kombeve të Bashkuara.

Programi 21 bën thirrje për «zhvillimin e një rrjeti ndërkombëtar» që të mbështesë përpjekjet globale të edukimit për një zhvillim të pandërprerë (36.5.k). Ky rrjet do të mund të inkurajonte organizmat e OKB-së dhe anëtarët e OJQ-ve për të krijuar materiale të bazuara në vijat orientuese për qytetari botërore, dhe gjithashtu të  siguronte mjetet për shpërndarjen e tyre.

Qeverive dhe autoriteteve të edukimit u është bërë tashmë thirrje për të «eliminuar stereotipet sipas sekseve në programet», si mjet për të përkrahur një zhvillim të pandërprerë (36.5.m). Ne do të rekomandonim që, në frymën e qytetarisë botërore, stereotipet e bazuara në fe, kulturë, racë, klasë, kombësi e etni gjithashtu të eliminohen.

NDËRGJEGJSHMËRIA PUBLIKE

Është e nevojshme që njerëzit të mendojnë për veten e tyre si qytetarë botërorë dhe të kuptojnë përgjegjësinë e vet personale për të përkrahur zhvillimin e pandërprerë ⁽⁹⁾.  Fushatat për të ngjallur ndërgjegjshmërinë publike lidhur me sfidat që paraqet qytetaria botërore duhet të përdorin tërë gamën e mjeteve të informimit publik e të arteve, duke përfshirë televizionin, videot, filmin, radion, rrjetet elektronike, librat, revistat, pllakatet, shpalljet, teatrin e muzikën. Këto fushata duhet të tërheqin industritë e reklamës e të argëtimit, mjetet e informimit publik — si tradicionale dhe jotradicionale, — tërë sistemin e OKB-së, të gjitha shtetet anëtare, OJQ-të dhe personalitetet popullore. Ato duhet të arrijnë deri në shtëpi, në vendin e punës, në ambiente publike e shkolla. Vijat orientuese për qytetarinë botërore që parashikohen më lart duhet t'i përshtaten përdorimit të tyre nga të tilla fushata të ndërgjegjshmërisë publike dhe të shërbejnë si referencë bazë për gjithfarë programesh të mjeteve të informimit publik.

Qytetaria botërore mund të përfshihej në veprimtaritë e parashtruara në kreun 36.10 të Programit 21 për rritjen e ndërgjegjshmërisë e të ndjeshmërisë publike lidhur me zhvillimin e pandërprerë. Shembujt e mëposhtëm e ilustrojnë këtë:

• Trupat këshillimore kombëtare e ndërkombëtare (36.10.a) mund të inkurajonin mjetet e ndryshme të informimit publik që të adoptojnë vijat orientuese për qytetarinë botërore. Mjetet e informimit publik kanë bërë shumë për të ngjallur ndërgjegjshmërinë publike për ndërvarësinë globale dhe vështirësitë kolosale me të cilat ndeshet sot komuniteti botëror. Ato gjithashtu kanë ndriçuar dallimet në dukje të pakapërcyeshme që na ndajnë.

Mjetet e informimit publik kanë përgjegjësi për t'i ndihmuar njerëzit të kuptojnë se diversiteti nuk duhet të jetë burim konflikti; përkundrazi, diversiteti mund dhe duhet të shërbejë tani si një burim për zhvillim të

pandërprerë. Ato mund ta bëjnë këtë duke u përqëndruar në nismat konstruktive, unifikuese e kooperuese që provojnë aftësinë e njerëzimit për të punuar së bashku e për të përballuar kështu sfidat kolosale me të cilat ai ndeshet.

Duke zhvilluar «marrëdhënie kooperuese me mjetet e informimit publik» (36.10.e), Kombet e Bashkuara mund të përcaktojnë pa frikë identitetin e vet dhe premtimin që bartin për komunitetin botëror. Organizata e Kombeve të Bashkuara u krijua mbi bazën e idealeve të larta dhe me vizionin e një bote paqësore, progresive. Duke siguruar një kuadër për komunikim e kooperim dhe duke ndërmarrë projekte të panumërta, konstruktive, ajo ka ndihmuar në mënyrë të konsiderueshme për mirëkuptimin, shpresën dhe vullnetin e mirë në botë. Megjithatë, arritjet e saj janë pak të njohura për shumicën e njerëzimit.

Duke përdorur konceptin e qytetarisë botërore si një temë integruese, Kombet e Bashkuara duhet t'u japin publicitet idealeve, veprimtarive e qëllimeve të veta, në mënyrë që njerëzit të arrijnë të kuptojnë rolin unik e jetësor që OKB-ja luan në botë, pra edhe në jetën e tyre. Po kështu, OKB-ja duhet të mbështesë qytetarinë botërore në të gjitha veprimtaritë e saj publike, duke përfshirë festimin e 50-vjetorit të Kombeve të Bashkuara dhe vizitat e organeve drejtuese të OKB-së. Çdo dokument i OKB-së që trajton zhvillimin e pandërprerë duhet të përfshijë edhe këtë parim — duke filluar me parathënien e Kartës së Tokës që propozohet. Qytetaria botërore duhet të bëhet pika e vetme më e rëndësishme e referencës etike në gjithfarë veprimtarish të OKB-së.

Shërbimet e industrisë së reklamës (36.10.e) duhen tërhequr për të përkrahur qytetarinë botërore. Mund të organizohen fushata rreth temash të tilla si:

Ne popujt e Kombeve të Bashkuara:

Lartësojmë unitetin në diversitet

Një planet, një popull

Në tërë diversitetin tonë,

ne jemi një familje njerëzore e vetme

E ardhmja jonë e përbashkët: unitet në diversitet

Duhet të zhvillohen konkurse dhe të jepen çmime për përkrahjen e qytetarisë botërore (36.10.e).

Ndërsa rritin vetëdijën publike «lidhur me ndikimin e dhunës në shoqëri» (36.10.1), mjetet e informimit publik mund të nxitin angazhimin në qytetarinë botërore duke dhënë shembuj nismash konstruktive që tregojnë forcën e unitetit e të vizionit të përbashkët.

Çdo vend duhet inkurajuar të caktojë burime për të përkrahur qytetarinë botërore. Duhet marrë në konsideratë gjithashtu që midis «treguesve të zhvillimit të pandërprerë» (40.6.) të propozuar të futet edhe përkrahja e këtij parimi. Vendet mund të inkurajoheshin, për shembull, të njoftojnë lidhur me përpjekjet e bëra për të ushqyer tolerancën dhe vlerësimin e kulturave të tjera, barazinë e sekseve dhe konceptin e një familjeje njerëzore të vetme përmes programesh, argëtimit dhe mjeteve të informimit publik.

SFIDA E QYTETARISË BOTËRORE

Si përfundim, qytetaria botërore është një koncept aq sfidues e dinamik sa dhe mundësitë që qëndrojnë para komunitetit botëror. Do të ishte e arsyeshme që ne, popujt dhe kombet e botës, t'i përqafojmë me kurajë parimet që qëndrojnë në themel të tij dhe të udhëhiqemi prej tyre në të gjitha aspektet e jetës sonë — që nga marrëdhëniet tona personale e komunitare deri te punët tona kombëtare e ndërkombëtare; nga shkollat, vendet tona të punës dhe mjetet e informimit publik deri te institucionet tona ligjore, shoqërore e politike. Prandaj ne i kërkojmë Komisionit të inkurajojë gjithë sistemin e OKB-së që ta përfshijë parimin e qytetarisë botërore në tërë gamën e programeve e të veprimtarive të veta.

Për Komunitetin Ndërkombëtar Bahá'í, i cili prej më se një shekulli ka ushqyer qytetarinë botërore, do të ishte një kënaqësi të ndihmojë Komisionin, qeveritë, OJQ-të e të tjerë për të zhvilluar më tej konceptet që përmbahen në këtë dokument; të japë modele praktike të unitetit racial, fetar, kombëtar e etnik për zhvillim të pandërprerë; dhe të marrë pjesë në konsultime për këtë çështje vendimtare. Si komunitet global që përfshin diversitetin e njerëzimit dhe që ka një vizion të përbashkët, Komuniteti Ndërkombëtar Bahá'í do të vazhdojë të përkrahë zhvillimin e pandërprerë, duke i inkurajuar njerëzit ta shohin veten si qytetarë të një bote të vetme, si ndërtuesit e një qytetërimi botëror të drejtë e të lulëzuar.

SHËNIME

(1)       Programi 21, Kreu 1.6.

(2)       Një nga temat më shpesh të përsëritura të Programit 21 është rëndësia jetësore që ka «pjesëmarrja e gjerë publike në marrjen e vendimeve», «zotimi dhe angazhimi i vërtetë i të gjitha grupeve shoqërore», «pjesëmarrja e vërtetë shoqërore» dhe «nivelet e reja të kooperimit midis shteteve, sektorëve kyç të shoqërive e të popullsisë».

(3)       Thirrja për një etikë globale është ngritur shpesh gjatë procesit të KKBMZH, me një intensitet të veçantë në Takimin e Nivelit të Lartë të Tokës dhe në Forumin Global, që nga kryetarë shtetesh deri te zyrtarë të OKB-së dhe përfaqësues të OJQ; përmes dokumentesh zyrtare të KKBMZH, traktatesh të OJQ, kursesh, librash dhe shfaqjesh artistike.  Këto që vijojnë janë vetëm disa shembuj:

- Fjalimet e mbajtura në Takimin e Nivelit të Lartë të Tokës nga Presidenti i Brazilit; Presidenti i Francës; Kryeministri i Irlandës; Kryeministri i Japonisë; Presidenti i Republikës së Ishujve Marshall; Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Meksikës;  Princi Trashëgimtar i Mbretërisë së Marokut; Kryeministri i Mbretërisë së Hollandës; Kryeministri i Turqisë; Kryeministri i Tuvalu; Sekretari i Shtetit i Selisë së Shenjtë; dhe Sekretari i Përgjithshëm i KKBMZH;

- Traktatet e NGO-ve të përgatitura në Forumin Global, duke përfshirë Traktatin e Rinisë, Kartën e Tokës, Deklaratën e Rio De Zhaneiros; Deklaratën e Popujve të Tokës; Traktatin mbi Edukimin Mjedisor për Shoqëri të Qëndrueshme e Përgjegjësi Globale; dhe Traktatin e Angazhimeve Etike;

- Veprimtari të Forumit Global, duke përfshirë Mbledhjet e Mbrëmjes në Park, që pasqyrojnë «diversitetin kulturor të Familjes Njerëzore»; dhe Monumentin e Paqës, mbishkrimi i të cilit thotë «Toka është një vend i vetëm dhe njerëzimi qytetarët e tij».

            - Deklarata e botime të qeverive, të Agjensive të OKB-së e të OJQ-ve në sesione të ndryshme të Komitetit Përgatitor, si dhe për ngjarje të tjera të lidhura me KKBMZH, duke përfshirë Kodin Universal të Qëndrimit ndaj Mjedisit (OJQ/Simpozium i Media-ve, tetor 1990); Në Duart Tona: Gratë dhe Fëmijët të Parët (Raport i Simpoziumit të KKBMZH/FKBF/UNFPA, maj 1991); Karta e Tokës (Rrjeti Qytetar i SHBA për KKBMZH, korrik 1991); Një Komunitet i Vetëm i Tokës(Grupi i Punës i Komuniteteve Fetare për KKBMZH, gusht 1991);  Një Kartë e Tokës (Komiteti Koordinues për Fenë dhe Tokën, 1991); Programi Ja Uananki [Ya Wananchi] (Rrënjët e së Ardhmes, dhjetor 1991); Një Etikë e Mjedisit ose Kartë e Tokës (Komiteti Kombëtar i PKBM i Mbretërisë së Bashkuar, shkurt 1992); Parimet e të Drejtave dhe Detyrave të Përgjithshme (Dokument i Asamblesë së Përgjithshme, A/CONF.151/PC/WG.III/L.28, 9 mars 1992); Karta e Tokës, Japoni (Forumi Popullor, Japoni, 1992); Karta e Rimëkëmbjes së Tokës (Fondacioni i Rimëkëmbjes së Tokës, 1992); dhe Vendi ynë, Planeti (Sër Shridat Ramfal [Sir Shridath Ramphal], 1992).